Pireler, gerek getirdiği hastalıklar gerekse hayvanımıza verdiği rahatsızlık hissi yüzünden tam bir baş belasıdır. Evcil hayvanlarımızı pirelerden korumak için göstereceğimiz mücadelenin detaylarına girmeden önce düşmanımızı tanımak en iyisi olacaktır. Böcekler sınıfının Siphonaptera takımında bulunan pireler, 3 mm’ye kadar ulaşabilen memeli ve kuş dış parazitleridir. Konaklarının kanıyla beslenirler ve ağız kısımları deriyi delmek ve kan emmek için adapte olmuştur. Vücutları yanlardan basıktır, böylece konaklarının kıl ve tüylerinde rahatça hareket edebilirler. Bacakları oldukça uzundur ki bu onları aynı boyuttaki hayvanlar arasında en iyi zıplayıcı yapar.
Bir pirenin yaşam döngüsüne bakılırsa, ektoparaziter (dış parazit) tedavinin süre ve etken maddelerinin çalışma mekanizması da daha iyi anlaşılır. Pire yaşam döngüsünde 4 evreye sahiptir: yumurta, larva, pupa, erişkin. Pire yumurtaları pürüzsüz, oval, beyaz-saydam bir yapıya sahiptir. Konağa yapıştıktan 1-6 gün sonra sıcaklık ve neme bağlı olarak yumurtadan çıkar. Genellikle hayvanınızın en çok vakit geçirdiği bölgelerde yoğun halde bulunup toplam pire popülasyonunun %34’ünü oluştururlar.
Larvalar, organik maddelerden özellikle ise yetişkin pirelerin dışkısındaki artık kan içeriğinden beslenir. Larva halinde genelde 6 gün ila 36 gün arası kalır ama bazen bu süre uzayabilir. Larva koza oluşturduktan sonra pupanın yerini alması 7-10 gün arası sürer. Kozadan çıkmak için uyarılmadıysa koza halinde yıllarca uykuda kalabilir. Pupa hali pire popülasyonunun %8’ini, erişkin hali %1’ini oluşturur. Erişkin bir pirenin yaşam süresi 12 günden 113 güne kadar değişebilir. Konaklardan emdikleri taze kanla beslenirler.
Evcil hayvanınızda aşağıda belirttiğimiz semptomları görürseniz pirelerin varlığından şüphelenebilirsiniz:
- Normalden fazla kaşınması,
- Kızarmış, irite olmuş görünen alanlar,
- Kıl dökülmesi olan veya tamamen kel bölgeler bulunması,
- Yara görünümlü bölgeler bulunması,
- Deride kalınlaşmış bölgeler bulunması,
- Kahverengi-siyah küçük böcekler farketme,
- Kürkte gördüğünüz siyah benekler pire dışkısı olabilir, normal bir kirden ayırt etmek için suyun altına tuttuğunuzda pire dışkısıysa kırmızıya doğru bir renk değişimi görebilirsiniz.
Hem şüpheleri gidermek hem de en erken zamanda tedaviye başlayabilmek amacıyla yukarıda bahsedilen semptomları gördüğünüzde veteriner hekiminize başvurmalısınız. Çünkü şimdi bahsedeceğimiz şeyler bize pirenin küçümsenmemesi gerektiğini, halk sağlığı ve evcil hayvanınızın sağlığı açısından önemini gösteriyor.
Pirelerin vektörlerinden biri olduğu Riketsiya, insanlarda tiföz ve onun gibi birçok ateşli hastalığa sebep olan bir bakteridir. Bu hastalıklar ağır bir soğuk algınlığıyla benzer semptomlar gösterir; yüksek ateş, baş ağrısı ve titremeler gibi. Fakat bunların yanı sıra cilt kızarıkları, böbreklerin ve merkezi sinir sisteminin işlevinin yavaşladığının görülmesi, bu hastalıkları soğuk algınlığından ayırır.
Vektörlüğünü yaptığı bir diğer bakteri de “Bartonella Henselae” ’dir. Bu bakteri Bartonellosis yani kedi tırmığı hastalığının etkenidir. Kedilere pireler aracılığıyla, insanlara da kedi tarafından tırmalanma, ısırılma gibi yollarla geçer. Hastalık semptomlarında lenfadenopati (lenf düğümlerinin şişmesi) ve ateş vardır. Ayrıca hastalığın seyrinde bakteriyemi, endokardit gibi daha ağır durumlar görülebilir.
Pirelerin larva döneminde aldıkları tenya yumurtaları, erişkin pirenin vücudunda sistiserkoidlere dönüşür. Bu şerit parazitleri kedi ve köpekler, kendilerini temizlerken pireler aracılığıyla sindirim sistemlerine almış olurlar. Bahsettiğimiz hastalıklar insanları da etkileyen zoonotik hastalıklardır. Bu konudaki daha ayrıntılı yazımızı okumak için buraya tıklayabilirsiniz.
PAD (Pire Alerjik Dermatiti), pirelerin hayvanlarda sebep olduğu en yaygın enfestasyonlardan biridir. Temeldeki sebep, hayvanın bağışıklık sisteminin pirenin deriyi ısırırken bıraktığı salyasındaki proteinlere karşı aşırı duyarlılık göstermesidir. Bağışıklık sistemi alerjik bir yanıt verir ve bu normal bir pire enfestasyonundan daha güçlü semptomlarla kendini belli eder. Bunlar tedirginlik, huzursuzluk, kaşınan derinin iltihaplanması, ilerleyen dönemlerde kürkte kıl dökülmesiyle açılmış alanlar ve kabuklu döküntülerle seyreder. Böyle bir tanıda veteriner hekiminizin belirlemiş olduğu tedavi yolunu izlemek önemlidir.
Veteriner hekiminize başvurduğunuzda hayvanınıza uygun olan oral ve/veya topikal antiparaziter yöntemler seçilerek tedaviye başlanır. Veteriner hekiminizin önerisi doğrultusunda gelecek bulaşanlara karşı parazit tasması kullanmak da hayvanınız için güzel bir korunma yöntemi olabilir. Dışarıyla teması olmasa bile hayvanımızın pirelenebilme ihtimali her zaman var, çünkü biz de pireler için bir taşıyıcı olabiliriz. Bu sebeple hayvanınızın rutin iç-dış parazit uygulamalarını aksatmamaya özen göstermelisiniz.
Aslında dostumuzu pirelerden tamamen kurtarmak için hayvanınızın üzerindekinden daha yoğun pire barındıran yaşam alanlarına da özellikle dikkat etmeliyiz. Yataklar, halılar, mobilyalar, süpürgelikler ve yerler iyice süpürülmelidir. Bu süreçte süpürge torbanızı da her kullanımdan hemen sonra imha etmeniz, içerisinde gelişim yaşanmaması için, önemli bir detaydır. Süpürme işlemi de ortamdaki mevcut larvaları uyarabileceğinden, 24 saat aralıklarla tekrarlanmalıdır.
Pire enfestasyonlarıyla ilgili oluşabilecek problemler ve belirebilecek semptomlar görmezden gelinmemeli ve çözüme ulaşmak adına en yakın veteriner kliniğine başvurulmalıdır.
Bu blog yazısı Vet. Hek. Elif KENAR tarafından doğrulanmıştır.
Kaynakça
Boehringer Ingelheim. “Flea allergy dermatitis in dogs and cats”. Erişim: 14.10.2023. https://www.boehringer-ingelheim.com/companion-animals/pets/cat-dog-flea-allergy-dermatitis
Cotté, Violaine ve diğerleri. (2008). “Transmissipn of Bartonella henselae by Ixodes ricinus”. Emerging infectious diseases. 14.7: 1074.
Fehmi Tabak (2003). Enfeksiyon Hastalıkları. Nobel Tıp Kitabevleri. s. 106. Erişim: 14.10.2023.
MSD Manual. “Fleas in Dogs and Cats”. Erişim: 14.10.2023.
https://www.msdvetmanual.com/integumentary-system/fleas-and-flea-allergy-dermatitis
NBC Select. “How to get rid of fleas, according to veterinarians”. Erişim: 14.10.2023.
https://www.nbcnews.com/select/shopping/how-get-rid-fleas-ncna1262654
RSPCA. “How to get rid of fleas?”. Erişim: 14.10.2023.
https://www.rspca.org.uk/adviceandwelfare/pets/general/fleas
VETEXPLAIN 