Ülkemiz, coğrafi konumu ve yeryüzü şekillerinin varyasyonu sebebiyle, biyolojik çeşitlilik açısından oldukça zengindir. Bu durum Asya, Avrupa ve Afrika arasında göç eden kuş türleri için Türkiye’yi muhteşem bir kara köprüsü haline getirmektedir. Türkiye; Palearktik’te üreyen, Afrika’da kışlayan (kışı geçirmek) ve süzülerek göç eden pek çok kuş türü için birincil derecede önemli göç rotası üzerinde bulunmaktadır.
Leylekler (Ciconia spp.), Kartallar (Aquila spp.), ve Şahinler (Buteo spp.) gibi süzülerek uçan büyük türler, gündüzleri karalarda ısınan havaların yükselmesi ile oluşan sıcak hava akımlarını (termaller) yükselmek için kullanarak göç ettiklerinden, termalleri yakalayabilecekleri karalar ve dar boğazları geçit esnasında kullanmaktadırlar. Bu termaller ile yükselen kuşlar, neredeyse hiç kanat çırpmadan bir sonraki termale ulaşarak bu şekilde göçünü devam ettirirler. Su kuşları ise, göç rotaları üzerindeki sulak alanlar ve uygun yaşam alanlarında duraklayarak göç etmeyi tercih ederler. Ötücüler gibi geniş cephe göçü gerçekleştirirler.
İstanbul ülkemizin en önemli göç yolları üzerinde bulunmaktadır. Ağustos ayı ile başlayan leylek göçü ardından yırtıcı kuşlar ve ötücü kuşların göçü görülmektedir. Kartal, doğan, şahin, atmaca, leylek, akbaba, pelikan, turna, kuğu, kırlangıç, ebabil ve daha fazla kuş çeşidi yüzlerce sürüler halinde İstanbul’u geçit olarak kullanmaktadırlar. Bu nedenle bizler de bu ihtişamlı görsel festivale yakından şahitlik etmek istedik. İstanbul’un tek sahibinin bizler olmadığını, bu şehri tüm canlılar ile birlikte paylaştığımızı anımsamak ve İstanbul’daki yaban hayatına dikkat çekerek farkındalık yaratmak için, Büyük Çamlıca Tepesinde gerçekleşen; İBB, Park Bahçe ve Yeşil Alanlar Dairesi başkanlığı, Yeşil İstanbul, Gef küçük destek programı, UNDP ve WWF ile işbirliği içerisinde düzenlenen, İstanbul Kuş Göçü Gözlem Etkinliği’ne katılım sağladık. Bu doğrultuda yaban hayatına farkındalık yaratmak yolunda bilgilendirici bir içerik hazırlamak, doğayı ve canlıları korumak adına yapılan etkinliğe interaktif olarak katkı sağlamak istedik.
İstanbul Kuş Göçü gözlem etkinliğinde görebileceğimiz bazı kuşlar şunlardır:
LEYLEK, Ciconia ciconia
Hacı leylek adıyla bilinen bir kuştur.
Genelde kırsal yerleşimlere yakın yerlerde yuva yapar.
Evlerin baca ve çatılarında, direk veya ağaç tepelerinde ürerler ve üremek için genelde her yıl aynı yeri tercih ederler.
Gagalarını tıkırdatarak birbirlerine kur yaparlar.
Sulak yerlerin yakınlarında tarlalarda konaklar ve beslenirler.
Kanat açıklığı: 108-218 cm’ dir.
KARA LEYLEK, Ciconia nigra
Gagası, uzun bacakları ve göz çevresi kırmızı, karnı ve kuyruk altı örtüleri beyazdır.
Yaz göçmenidir ve geçiş kuşudur.
Balıklar, böcekler, kuş yumurtaları ve yavruları, sürüngenler ve küçük memeliler ile beslenirler.
Genelde sulak alanlarda gözlenirler.
Yaşlı ormanlar ve kayalıklarda yuva yaparlar.
Kanat açıklığı: 173- 205 cm’ dir.
ŞAHİN, Buteo buteo
Atmacagiller familyasında ve Avrupanın en yırtıcı kuş türüdür.
Koyu kahverengiden beyaza kadar değişik renklerde olabilirler.
Göç zamanları binlercesi bir aradadır.
Kanat açıklığı: 110- 132 cm’ dir.
KÜÇÜK ORMAN KARTALI, Clanga pomarina
Erginleri düz kahverengidir.
Marmara bölgesi ve Türkiye’nin kuzeydoğusunda ürer.
Göl, bataklık ve akarsular civarında, orman ve koruluklarda yuva yapar.
Besinin büyük kısmını kurbağa, yılan ve fareler oluşturur.
Kanat açıklığı: 143-168 cm’ dir.
ARI ŞAHİNİ, Pernis apivorus
Dar uzun kanatlı, uzun kuyruklu, küçük başlı, küçük gagalı ve orta boylu bir yırtıcıdır.
Ağaçlara yuva yaparlar.
Kurbağalar, sürüngenler ve yavru kuşlarla beslenirler. Özellikle eşek arılarının larvalarını yerler.
Kanat açıklığı: 113-135 cm’ dir.
YILAN KARTALI, Circaetus gallicus
Oldukça uzun ve geniş kanatlı, açık renkli iri bir yırtıcıdır.
Yuvasını ağaçlara yapar.
Sürüngenlerle, özellikle yılan ve kertenkele, beslenir.
Yaz göçmeni ve geçiş kuşudur.
Kanat Açıklığı: 162- 178 cm’ dir.
ATMACA, Accipiter nisus
İnce uzun kuyruklu, kısa ve yuvarlak kanatlıdır.
Dişileri kurşuni gri, erkekleri mavimsi renktedir.
Küçük kuşlarla beslenirler.
Yerli türdür, kış göçmeni ve geçit kuşudur.
Kanat açıklığı: 58-80 cm’ dir.
SAZ DELİCESİ, Circus aeruginosus
En büyük delicedir.
Kanatlarını V şeklinde tutarak uçar.
İstanbul’ da her mevsim görülebilir.
Sazlıklara yakın uçar, aniden alçalıp baskın vererek avlanır.
Kanat açıklığı: 115- 140 cm’ dir.
KARA ÇAYLAK, Milvus migrans
Hem avcı hem leşçidir.
Gruplar halinde ağaçlar ve kayalıklarda yuvalanırlar.
AKKARINLI EBABİL, Tachymarptis melba
Türkiye’de görülen en büyük ebabil türüdür.
Ötüşü tizleşip kalınlaşan ve hızlanıp yavaşlayan sesli bir ‘trihihihihi’ şeklindedir.
İstanbulda veteriner yardımına en çok ihtiyaç duyan kuş türüdür. Halsiz kalıp yere düşmüş bulunabileceği durumlarda Doğa Koruma ve Milli Parklar Müdürlüğü ile iletişime geçmek gerekmektedir.
KIR KIRLANGICI, Hirundo rustica
KIZIL AKBABA, Gyps fulvus
Besin ihtiyaçlarını hayvan leşlerini yiyerek karşılarlar.
Kanat açıklığı: 230- 265 cm’dir.
Kayalık ve dağlık arazide koloni halinde yuva yaparlar.
DELİCE DOĞAN, Falco subbuteo
Uçarken ebabillere benzetilebilir.
Göç zamanı istanbulun her yerinde gözlenebilir.
Kanat açıklığı: 70- 84 cm’ dir.
KÜÇÜK AKBABA, Neophron percnopterus
Sadece yaz mevsiminde ülkemizde görülür.
Kışı geçirmek üzere Afrika’ya gider.
Dünyadaki en zeki kuş türlerinden biri olarak kabul edilir.
Mağara benzeri kaya oyuklarında yuva yapar.
Bu blog yazısı, Vet. Hek. Mahmut Oğuzhan YALÇIN tarafından doğrulanmıştır.
KAYNAKLAR:
Karataş A., Yavuz K.E., Yavuz N., vd. (2021). Türkiye’nin Kuşları. İstanbul, Türkiye: Ömer L. Furtun. Son Erişim Tarihi: 15.10.2023.
İBB Yeşil İstanbul. “istanbul büyükşehir belediyesi dünya göçmen kuşlar gününü kutluyor” . Erişim Tarihi: 15.10.2023.
https://yesil.istanbul/haber_istanbul-buyuksehir-belediyesi-dunya-gocmen-kuslar-gunu-nu-kutluyor
VETEXPLAIN 