Anksiyete, gelecekte yaşanacak bir olaya karşı normalden fazla kaygı korku duyma hali olarak tanımlanabilir. Dereceli olarak değişken seviyelerde olabilir. Dünya sağlık örgütünün de tanımladığı üzere zihinsel, fiziksel ve sosyal olarak iyi olma hali sağlıklı olmak olarak tanımlanmaktadır. Hayvanlarda da bu tanımlama geçerlidir. Mental sağlık problemleri görmezden gelinmemelidir. Bilimsel olarak da kanıtlandığı üzere hayvanlarda da karar verme yetisi mevcuttur ve bu durum bizlerdekine benzer nörolojik yollarla sağlanır. 

Davranışsal sorunlar hayvan kaynaklı terk edilmelerin %93 ünü oluşturmaktadır. Ayrıca kedi ve köpeklerde ötenazinin Dünyada üçüncü nedenidir. (Birinci nedeni yaşlılık, ikinci nedeni de kanserdir.) Bu davranış problemleri:

• Eliminasyon problemleri (etrafa dışkı, idrar bırakma)
• Hırlama, havlama
• Isırma,
• Ayrılık anksiyetesi gibi nedenler sayılabilir.

Anksiyeteye bağlı meydana gelen davranış değişiklikleri:

• Yırtıcı davranışlar (eşya parçalama, agresyon)
• Takıntılı davranışlar,
• Vokalizasyon problemleri,
• Agresyon sorunları,
• Sosyalizasyon problemleri,
• Hipersalivasyon
• Bulantı,
• Anoreksi/ oburluk,
• Yeme bozuklukları görülebilmektedir.

Köpeklerde sıklıkla karşılaşılan değişiklikler ise; devamlı çevreyi izleme, aşırı tetikte olma, düşük kulak/ kuyruk/ vücut pozisyonu, aşırı havlama, yabancı cisim kemirme idrar kaçırma sayılabilir. 

Ayrıca özellikle köpeklerde sıklıkla görülen anksiyete alt tipi Seperasyon (ayrılık) Anksiyetesidir.

Seperasyon (Ayrılık) Anksiyetesi

Köpeklerin en yaygın davranış sorunlarından biridir ve köpek refahı üzerinde ciddi olumsuz etkilere neden olabilir.

Kedilerde de görülebilmektedir. Aşırı yalanma, koltuk tırmalama, aşırı miyavlama, etrafa idrar, dışkı yapma gibi belirtilerle seyredebilmektedir

SA’ nın tedavisi çevresel modifikasyon, farmakolojik tedaviyi ve davranış terapisini içerebilir. 

İkinci kısım ise tedavinin en önemli kısmı olarak kabul edilir ve köpeğin yalnız kalmaya alışması ve sahibine olan bağımlılığının azaltılması amaçlanır. Bu durumla ilgili çeşitli terapi yöntemleri vardır. 

Tüm bu davranış problemleri üzerine yapılacak olan tedavilerin davranış uzmanı bir veteriner hekimine danışılarak yapılması gerekmektedir. Aksi takdirde istenmeyen birçok sorunu açığa çıkarabilirsiniz.

Anksiyete bozukluklarından muzdarip olan hayvanların bağlamsal korku geliştirmeleri, yani sadece rahatsız edici bir olay yaşadıkları aynı mekana maruz kalmaları, ya da kaygılandıkları bir bir koku, eşya ya da zeminle karşılamaları nedeniyle korkmaları ve kaygı mekanizmalarının tetiklenmesi muhtemeldir. Sonuç olarak, terk edilmeye alışma egzersizleri kapsamında yapılan egzersizler belirli bir eğitim modeli kapsamında adım adım ilerleyerek tamamlanması gerekmektedir. Bu noktada hasta yakınlarına sabırlı olmaları noktasında uyarılar yapılmalıdır. Tüm bu davranış problemleri üzerine yapılacak olan tedavilerin davranış uzmanı bir veteriner hekimine danışılarak yapılması gerekmektedir. Aksi takdirde istenmeyen birçok sorunu açığa çıkarabilirsiniz.

Anksiyete Oluşma Nedenleri:

• Genetik nedenler, Bazı hayvan ırklarının genetik olarak anksiyeteye yatkınlıkları tespit edilmiştir. Bu ırklara Pincher, Terrierler; kedilerde de Britishler örnek verilebilir.
• Çevresel nedenler, 
• Nörokimyasal bozukluklar, 
• Geçmiş travmalar, Anneden erken ayrılan yavrularda, ısırma kontrolleri ve güven duygusu gelişimi tamamlanamaz ise 2 yaş sonrasında anksiyete görülme olasılığı oldukça yüksektir.

*Yüksek proteinli mamalar vücutta serotoninin bağlanmasını engelleyerek hayvanların agresifleşmesine zemin hazırlayabilmektedir. 

Kedi ve Köpeklerinizin sağlıklı bir mental yapısı olması için sağlanması gerekenler:

Köpekler için dikkat edilecek unsurlar:

• İstikrarlı gezinti saatleri, sabah-akşam gibi düzenli gezintilere çıkılıyorsa köpek bir beklenti içine girecektir ve bu düzenden çıkılmaması oldukça önemlidir.
• Oyun.
• Düzenli besleme, diğer hastalıklardan ve vücut dengesinin korunması adına bozukluklar önlenmelidir.
• Hayal kırıklığı yaşamamalı, örneğin mamayı gösterip vermemek, tasmayı gösterip gezintiye çıkmamak gibi hayvanın beklentiye girip gerçekleşmemesi hayal kırıklığına sebep olacaktır.
• Hiyerarşide doğru pozisyon, masadan yemek vermek, yavruyken ısırma hareketlerine tolerans göstermek hayvanı büyüdüğü zaman kontrol edilebilirliğini oldukça zorlaştırır. Hayvan sahipleri köpeklerine mentor olarak yaklaşmalıdırlar. Cezalandırma olmayan pozitif eğitim temelli ilişkiler kurulmalıdır. Çünkü bazı köpekler doğru insan ilişkileri kurmadığında dominant bir yapıya dönerek üzerlerinde fazlaca sosyal yük hissedebilirler. Bu da kaygı bozukluğunu tetikleyebilmektedir.

Kediler için dikkat edilecek unsurlar:

• Kediler fizyolojileri gereği soliter canlılardır ve çiftleşme dönemi haricinde çoğunlukla tek başlarına vakit geçirmekten hoşlanırlar. Oldukça aktif hayvanlardır. Özellikle geceleri hareketlidirler. Bu sebeple kedinin enerjisini doğru boyutlarda atabilmesi için evde onlara av temelli oyun ve oyuncaklar, kurgular sağlamak çok önemlidir. 
• En az 7 cm kum olmalı, kediler doğada aslında hem avcı hem de birer av statüsündedir ve avcılar kedileri dışkıların özel kokusundan bulabilirler. Hayvanların bu stresini engellemek adına kum kabı lokasyonlarına çok dikkat edilmelidir. Mama ve su kaplarından uzak noktalarda olmalıdır. Ayrıca kum kabı boyutları kedinin uzunluğunun 1.5 katı uzunlukta olmalıdır.
• Oyuncakları, çoğunlukla ses, ışık, koku yayan ve hareketli (interaktif) olanları tercih ederler. 
• 24 saat mama, (ad libitum/serbest besleme) şeklinde beslenmelidir. Kediniz mamasının bitmesine bağlı strese girmesi anksiyeteyi tetikleyebilir. Bu sebeple mama stresini minimalize etmek için mama kaplarını olabildiğince boş bırakmamak gerekir.
• Ev içinde kediye özel ve güvenli bir alan sağlamak, minder, yuva vb. Bu özel alan sayesinde kediniz evin içinde kaygılandığı bir durum olduğunda oraya giderek kendini güvende hissedecektir.

Bu blog yazısı Uzm. Vet. Hek. Bedirhan AKYÜZ tarafından doğrulanmıştır.

Kaynakça:

Amat M., Camps T.,Le Brech S., Manteca X. (2023). Separation anxiety in dogs: the implications of predictability and contextual fear for behavioural treatment. https://www.cambridge.org/core/journals/animal-welfare/article/abs/separation-anxiety-in-dogs-the-implications-of-predictability-and-contextual-fear-for-behavioural-treatment/C9D6C7BEF4CD7E6002316A6C001CA55F?utm_campaign=shareaholic&utm_medium=copy_link&utm_source=bookmark

Demirbaş S.Y., Öztürk H. (2023). Kedi ve Köpek Hekimliği, klinik davranış bozukluklarına yaklaşım. Ankara, Türkiye: Ender YARSAN. Son Erişim Tarihi 29.09.2023