Hayvanlar için sesleri işitebilmek, yaşamaları için hayati bir rol oynar. Evcil dostlarımız için diğer hayvanlar ve insanlarla iletişime geçmek, yaban hayatındaki hayvanlardaysa av sırasındaki iletişim ve avcı hayvanı tespit etmek açısından önemlidir. Böyle bir durumda sokak hayvanları için de trafikteki motorlu araçlar büyük sorun teşkil eder. Duyma kaybı tek veya her iki kulakta, tamamen veya kısmen olması ve sesleri ileten sinirsel sistemin veya kulağın anatomik yapısındaki iletken sistemin kalıtsal veya sonradan edinilmiş hasarıyla olması gibi sınıflandırılabilir. 

Hayvanımın Sağır Olduğunu Nasıl Anlarım?

Kedi, köpeğinizin işitmesindeki problemleri evde farketmenizi sağlayacak bazı belirtiler sayabiliriz; kafasını titretmesi, kendi etrafında dönmesi iç kulaktaki iltihaplanmaya bağlı ortaya çıkan, seslere tepki vermemesi ise kısmi veya tamamen gelişen sağırlığa işaret edebilir. İtaatsizlik, sözlü komutları görmezden gelme, aşırı havlama yüksek sesle miyavlama da bazı belirtilerden sayılabilir. 

Evcil dostunuz için alçaktan yükseğe doğru değişen tiz ve kalın sesler çıkarabilirsiniz. Fakat bunların onun göremeyeceği ve hissedemeyeceği şekilde yapılması gerekir. Çünkü tepkisini görerek mi titreşimleri hissederek mi verip vermediğini ayırt edemeyiz.  Arkasına geçerek sesler çıkarın, adını seslenin ve gün içinde çıkan seslere verdiği tepkilere dikkat edin. 

Tek taraflı veya kısmi işitme kaybı ev ortamında tespit edilemeyebilir. Hayvanların işitme aralığı bizimkinden daha geniş olduğu için en ufak sesleri dahi duyabilirler, hayvanınızın size tepki vermemesi ve yatkınlık gösteren ırklardan biri olması halinde veteriner hekiminize başvurmalısınız.

Genetiğin Sağırlık Üzerine Etkileri

Sağırlık hayvanın hayatı boyunca birçok sebeple meydana gelebiliyor olsa da, kalıtsal sağırlık özellikle bazı türlerde önemli kısmını kapsar. Bu kalıtsal hastalık çoğu ırkta ‘beyaz pigment’ geniyle alakalıdır ve iç kulakta bulunan keseciklerden birinin patolojisine bağlı gelişir.

Yine kalıtsal olan bazı durumlardaysa sebep, iç kulaktaki sinirleri bulunduran epitellerin hasarı veya bazı köpeklerde yaşam döneminde görülen sağırlığa yol açan bir veya birden çok genin varlığı olabilir. 

Hastalıktan sorumlu bazı genler bulunabilmiş ve bunların belirli fenotipteki hayvanların pigmentleriyle ilişkili olan genler olduğu ortaya çıkmıştır. Bu genlerin sebep olduğu sağırlığa, Dalmaçyalı köpek ırkı ve mavi gözlü beyaz kedi ırkları yatkınlık gösteriyor. Köpeklerde vücutta beyaz kürk alanları görmemizi sağlayan Piebald geni ve kırçıllı, çeşitli renklerle beraber beyaz kürke sahip olmasını sağlayan Merle geni; kedilerde ise beyaz kürk geni bu tip sağırlıkta rol oynar. 

CSD (Koklear Sakkül Displazisi), bilinen diğer adıyla Scheibe deformasyonu, hastalığındaki bu kalıtsal bozukluğu kısaca iç kulaktaki kese hücrelerinin kanserleşmeye yol açacak şekilde bozulması olarak tanımlayabiliriz. Koklear kanaldaki bozulma sesi ileten kıl hücrelerin bozulmasına, bu da kesenin yıkımlanmasına sebep olur. Tüm bu hücre bozulmalarını başlatan genelde melanosit isimli hücrelerin eksikliğidir, fenotipe yansıyan pigmentle ilişkili olmasını düşündüren sebep de budur. 

Tek kulakta görülmesi daha sık olsa da her iki kulakta da görülebilir. Mavi gözlü kedilerin sağırlıkla ilişkilendirilmesi, köpeklerde olduğu gibi kürk rengiyle ilişkilendirmenin aksine daha yüksektir. Mavi renkli göz sayısı da bu oranı belirleyen faktörlerdendir. Ayrıca Van kedilerine yapılan işitme testi çalışmalarında ‘Van kedilerinin sağır olduğu’ halk arasında doğru kabul edilmiş bir mit olduğu ortaya çıkmıştır.

Sinir epitellerindeki hasara bağlı gelişen kalıtsal sağırlık ise Doberman pinscher ve Puli ırklarında görülüyor. İç kulağımızda bulunan salyangoz benzeri yapıda sesi sinir hücrelerine ileten kıl hücreleri vardır ve bu tip sağırlıkta bu hücrelerden başlayan bozulmanın tüm işlevsel işitme hücrelerine yayılıp her iki kulakta da işitme kaybına yol açtığı gözlemlenir. 

Sesi iç kulağa ileten yolda, klinik muayenede timpanik membranda (kulak zarı) bulunan bir parçanın (pars flaccida) sarkık bir çıkıntı yaptığını görerek tanısı koyulan PSOM (Primary Secretory Otitis Media) hastalığının da kalıtsal olduğu düşünülmektedir ve Cavalier King Charles spaniel ırkları bu hastalığa yatkınlık gösterir. 

Kalıtsal olduğu düşünülen fakat etki mekanizması tam olarak açıklanamamış, hayvanın hayatı döneminde geç ortaya çıkan sağırlığa ise Border Collie ve Rhodesian Ridgeback ırklarında rastlanmıştır. 

Sonradan Edinilen Sağırlığın Sebepleri

Doğum sırasında oksijensiz kalma, zor doğum, gebelik sırasında maruz kalınan toksinler ve kulak kanalı tıkanıklığı doğuştan sağırlığın sebeplerinden olabilir. İç, orta ve dış kulak iltihabı, ortak kulak polipleri, yaşlanma, ses travmaları, fiziksel travmalar veya anestezi gibi etkenler yaşam süresince ortaya çıkan sağırlığa sebep olarak sayılabilir. 

Gebelikte fötüsün maruz kaldığı etkenlerden en yaygın sağırlık sebebi antibiyotik toksisitesidir. Kulak iltihapları ve polipler cerrahi müdahele ve tedaviyle geri döndürülebilir bir hasara yol açarken, travmalar genelde kalıcı hasar bırakır. Anestezi altında yapılan diş veya kulak temizleme işlemi de, mekanizması bilinemese de, işitmede her iki kulağı da etkileyen bozulmaya yol açar. 

Bu blog yazısı Vet. Hek. EMRULLAH ÖKSÜZ tarafından doğrulanmıştır.

KAYNAKÇA

MSD Manual. “Deafness in Animals.” Erişim: 21.12.2023

https://www.msdvetmanual.com/ear-disorders/deafness/deafness-in-animals

Strain GM (1996). “Aetiology, Prevalence and Diagnosis of Deafness in Dogs and Cats.” British Veterinary Journal. 152,17

Strain GM (2015). “The Genetics of Deafness in Domestic Animals.” Front. Vet. Sci., 2:29