Evcil hayvanı olan, hayvanlar alemine ilgi duyan herkesin en azından bir kere merak ettiği konu; hayvanların kan grupları neler? İlk olarak hayvanların kan gruplarının bizden tamamen farklı olduğunu söyleyebiliriz. Kan grupları, kırmızı kan hücrelerinin zarında bulunan belirli antijenlerin (proteinler veya şekerlerden oluşan) varlığı veya yokluğuna göre belirlenir. Kedilerin gruplandırılmasında kullanılan harfler aynı olsa da belirttiği antijenler aynı değildir. Kan grubu sistemlerinin sayısı evcil türler arasında farklılık gösterir. En kolay gruplandırma kedilere aitken en karmaşığı ineklerinkidir.
Hayvanlardaki kan gruplarının çeşitliliği ve tüm antijenler için ticari olarak temin edilen kan grubu antiserumlarının bulunmaması, tam olarak tiplendirmeyi imkansız hale getirir. Ancak bu durum gerekli transfüzyonları da engellememelidir. Atlarda ve köpeklerde transfüzyon uyumsuzluklarında en yaygın olarak rol oynayan kan grubu antijenleri bilinmektedir; bu grupları içermeyen veya alıcıyla eşleşen donör hayvanların seçilmesiyle, alıcının antijenlere karşı duyarlı hale gelme riski en aza indirilebilir.
Kedilerde Kan Grupları
Kedilerin bilinen 4 kan grubu vardır: A, B, AB ve mic. Tip A en yaygın olanıdır. Bazı ırklarda Tip B görülme sıklığı daha yüksektir. Kedilerin bulundukları coğrafya bu dağılımda etkilidir; Amerika Birleşik Devletleri’ndeki kedilerin yaklaşık %99’u ve Van kedilerinin %60’ı Tip A’dır, Ankara kedilerinde bu oran yaklaşık yarı yarıyadır. Tip AB en nadir bulunandır.
Kediler arasında genel verici bir bağışçı yoktur çünkü kendilerinde bulunmayan kan grubu antijenine karşı doğal antikorları (bağışıklık yapıcı hücreler) vardır. Hastalar, olası bir kan naklinde donör ve alıcıların eşleştirilmesine yardımcı olmak ve yavrularında kan hücrelerinin tahribatıyla ortaya çıkan anemiye neden olma riski taşıyan hayvan çiftlerini belirlemek için tiplendiriliyor. B tipi anneler özellikle güçlü anti-A antikorlarına sahiptir. Baba kediden A tipini miras alan yavru kedileri varsa, antikorlar kolostrumla (ilk süt) yavru kediye aktarılır ve yavru kedideki kırmızı kan hücrelerini yok eder.
Kan Grubu Belirleme ve Kan Nakli
Bir hayvanın kan grubu, küçük bir kan örneğinin belirli antikorlara verdiği reaksiyonun ölçülmesiyle belirlenir. Kan naklinin güvenli bir şekilde yapılabilmesi için kan grubunun belirlenmesi gerekir. Ayrıca güvenli transfüzyonların sağlanması için “crossmatching” adı verilen bir test de gereklidir. Bu testte, bir reaksiyonun oluşmamasını sağlamak için donör kanının belirli bileşenleri, transfüzyondan önce hastanın kanındaki bileşenlerle birleştirilir. Çünkü ilk uyumsuz transfüzyon bile, vücuda verilen hücrelerin hızlı bir şekilde yok olmasına neden olur.
Çoğunlukla kan nakli ihtiyacı, şiddetli kanama veya başka bir hastalık nedeniyle kırmızı kan hücrelerinin ani yıkımı gibi acil bir durumda ortaya çıkar. Başka nedenlerden kaynaklanan anemiyi tedavi etmek için de kan nakli gerekebilir. Kan pıhtılaşma bozuklukları olan hayvanlar sıklıkla tekrarlanan transfüzyonlara ihtiyaç duyar. Tam kan, kırmızı kan hücreleri, plazma, trombositler veya kan yerine geçen maddelerin transfüzyonu yapılabilir.
Olumsuz etki potansiyeli nedeniyle tüm transfüzyonlar dikkatli bir şekilde yapılmalıdır. En ciddi risk, hemolizdir ki bu kırmızı kan hücrelerinin verildikten kısa süre sonra yok olması anlamına gelir. Bu durum evcil hayvanlarda nadiren görülür. Diğer komplikasyonlar arasında enfekte bir donörden hastalıkların (kedi lösemisi veya immün yetmezlik virüsleri gibi) bulaşması yer alır. Donörlerden kan alınmadan önce test yapılması gerekmektedir. Çok fazla kan verilirse akciğerlerde ödem oluşabilir. Diğer etkileşimler arasında kalsiyum eksikliği, ateş, kurdeşen veya kusma yer alır.
Köpeklerde Kan Grupları ve Kan Nakli
Normalde köpeklerin kendi kırmızı kan hücrelerinde bulunan antijenlerin hiçbirine veya daha önce nakil yoluyla onları edinmedikleri sürece diğer köpek kan grubu antijenlerine karşı antikorları yoktur. Bununla birlikte, önceden herhangi bir maruziyet olmaksızın bazen bulunabilirler.
Köpeklerin 13’ten fazla kan grubu vardır, 8’i (DEA 1.1, 1.2, 3, 4, 5, 6, 7, 8) uluslararası standartlarda tanımlanmıştır. Her kan grubu bağımsız olarak kalıtıldığı için kırmızı kan hücreleri bunların herhangi bir kombinasyonunu içerebilir. Bunlardan en önemlisi Köpek Eritrosit Antijeni (DEA) 1.1 olarak adlandırılmaktadır. Kan bağışçılarının ve alıcıların tiplendirilmesi transfüzyondan önce yapılır. Köpeklerin yaklaşık %40’ı DEA 1.1 açısından pozitiftir; bu da onların kırmızı kan hücrelerinde bu antijenin bulunduğu anlamına gelir.
Köpeklerde doğal antikor bulunmamasının bir sonucu olarak ilk transfüzyonda genellikle reaksiyon oluşmaz. DEA 1.1 negatif bir köpeğe ilk transfüzyonda DEA 1.1 pozitif kan verilirse ve ikinci bir DEA 1.1 pozitif transfüzyon yapılırsa kırmızı kan hücrelerini hızla yok eden antikorlar gelişebilir. Alıcıyla eşleşen donör hayvanları seçilerek alıcının duyarlı hale gelme riski en aza indirilebilir.
Transfüzyonun en ciddi riski, genellikle DEA 1.1 ve DEA 1.2’ye karşı önceden oluşturulmuş antikorun neden olduğu kırmızı kan hücrelerinin akut hemolitik reaksiyonudur (tahribatıdır). Birden fazla kan nakli yapılan köpeklerde daha sık görülen bir sorun, bazı küçük kan grubu antijenlerine karşı oluşan antikorların neden olduğu kırmızı kan hücrelerinin gecikmiş yıkımıdır; bu genelde DEA 3, 5 ve 7 gruplarında görülür ve önemli hemolitik reaksiyonlara sebep olmazlar.
Genel verici bir grup köpeklerde mevcuttur; DEA 1.1 ve DEA 1.2 negatif köpekler ve Greyhounds ırkı. DEA 4 dışında diğer grupların çoğunluğu negatiftir. Köpeklerde çoklu kan grubu antijenleri mevcut olduğundan, transfüzyon alan bir hayvanın, kan hücrelerinde bulunmayan bazı antijenlere maruz kalması muhtemeldir.
Transfüzyonun kediler için saydığımız komplikasyonları köpekler için de geçerlidir. Neyse ki çoğu transfüzyon güvenli ve etkilidir.
Bu blog yazısı, Vet. Hek. Yunus Emre AŞICI tarafından doğrulanmıştır.
MSD Manual. “Blood Groups and Blood Transfusions in Cats”. Erişim: 23.01.2024
MSD Manual. “Blood Groups and Blood Transfusions in Dogs”. Erişim: 23.01.2024
Prof. Dr. Murat Arslan. “Kan Transfüzyonu”. İ.Ü. Veteriner Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı. Son Erişim Tarihi: 23.01.2024
VETEXPLAIN 