Genel Bakışta Kuduz

M.Ö. 23. yüzyıla kadar uzanan, insan ve hayvanları enfekte ettiği bilinen bu hastalık “çılgın köpekler’’ olarak da adlandırılır ve bilinen en eski zoonoz enfeksiyöz hastalıklardan biri olarak kabul edilir.

Hastalığa sebep olan etken: Rhabdoviridae ailesinden, Lyssa genusunda yer alan nörotrop bir virüstür.

Bu virüs mermi şeklinde, tek iplikçiğe sahip zarflı bir RNA virüsüdür ve bilinen üç suşu vardır.

Bunlar:

Sokak virüsü, sabit (fiks) virüsü (Bu suşun tükürük bezine afinitesi bulunmamaktadır.) ve flury suşudur.

Klinik olarak daima ölümle sonuçlanan kuduz enfeksiyonu, bu ölümcüllüğünün yanı sıra ısı, ışık, bilinen dezenfektanlar ve ultraviyole ışıkla kolayca etkisiz hale getirilebilir.

Etiyoloji

Kuduz enfeksiyonu için birden fazla bulaşma yolu tanımlanmıştır. Bunların arasında en yaygın bulaşma yolu, enfekte hayvanın duyarlı hayvanı ısırması sonucu ısırık yarası yoluyla bulaşmadır. Bunun dışında transplasental bulaşma ve hava yolu ile bulaşmada belgelenen bulaşma yolları arasındadır.

Köpeklerdeki kuduz insidansı ile yaban hayatı kuduz insidansı birbiriyle oldukça uyumludur. Ayrıca, köpeklere nazaran kediler insanların kuduza yakalanmasında daha önemli role sahiptir.

Aslında kuduz enfeksiyonunun konakları tüm dünyada değişmekle birlikte genelde köpek, tilki, kunduz, rakun, yarasa, kurt, kedi, çakal, firavun faresi ve sığır olarak bilinmektedir. Ek olarak yarasalar kuduz enfeksiyonunda ölüm sonuçlanmadan yaşamlarına devam eden hayvanlardır ve on yılı aşkın süredir insanlar ve kuduz ile ilişkilendirilmişlerdir.

Patofizyoloji

Klinik olarak, saldırgan (aşırı tepki) ve paralitik (sakin) olmak üzere kuduz iki ana tipte ayrılmıştır. Buna nazaran kuduzun klinik bulguları oldukça değişkenlik göstermektedir ve bu sebeple tek bir tip sınıflandırma yapmak doğru değildir. Köpeklerde virüsün alınması sonrasında inkübasyon süresi 3-8 haftadır fakat 6 aya kadar uzayan inkübasyon süreleri de mevcuttur.

İnkübasyonu belirleyen faktörler; konağın genetiği, inoküle edilen virüsün miktarı, iskelet kasındaki asetil kolin reseptörlerinin konsantrasyonu, ısırılan bölgenin MSS’ye olan uzaklığı, enfeksiyon duyarlılığı ve suşlardır.

Klinik Bulgular

Kuduz enfeksiyonunda en başta, köpeklerde yalnızlık, sinirlilik ve anksiyete belirtileri ortaya çıkar. Eğer bir ısırılma varsa ısırılan bölgede, virüsün giriş yaptığı yerde kaşıntı görülmektedir. Semptomların başlamasından sonraki 1-10 gün boyunca köpeklerde tipik hastalık görülmektedir.

Saldırgan kuduzda, köpeklerde ilerleyen huzursuzluk hali mevcuttur. Görsel ve işitsel uyaranlara tepki olarak hipereksitabilite (aşırı uyarılganlık) şekillenir. Ayrıca pika ve hayali nesneleri ısırma davranışı da şekillenebilir. Saldırgan kuduzun son fazında ise çevreye uyumsuzluk ve bilinç kaybı-kas kasılmaları, tanik-klonik nöbetler gelişir.

Paralitik (sakin) kuduzda, kranial sinir hasarı ve alt motor nöron felçleri ilk tanımlanan tipik bulgulardır. “Köpeklerde aşırı salivasyona ve disfajiye bağlı “açık çene’’ olarak adlandırılan görünüm mevcuttur. ’’ Havlama tonlarında oluşan değişimler ise laringeal felce bağlı olarak şekillenmektedir. Son olarak felcin şekillenmesini takiben ölüm solunum yetmezliğine bağlı olarak 2- 4  gün içinde gerçekleşmektedir.

Ayırıcı tanı ve tanı

Köpeklerde kuduzda, aşı geçmişi olmayan bir köpekte, davranış değişikliği ile ilgili nörolojik bir bozukluğun olması aslında başlıca ayırıcı tanıyı oluşturur. Kuduzla benzer klinik belirtilere sahip diğer hastalıklar CDV (köpek gençlik hastalığı), sepsis, tetanoz, botulismus, ensefalitis nedenleri ve intrakranial neoplazilerdir.

Kuduzun tanısı aslında klinik belirtiler temelinde varsayılabilir fakat kuduz enfeksiyonunu doğrulamak için yeterince kesin kabul edilebilen bir antemortem tanısal test bulunmamaktadır. 

Sinir dokusuna direkt olarak IFA testi ile bakılması günümüzde tercih edilen en yaygın yöntemdir. IFA testi kadar duyarlı olmasa da diğer kullanılan testler negri cisimciklerinin histolojik tanımlanması, sinir dokusunun PCR testi ve fare inokülasyonudur.

Tedavi ve prognoz

Kuduz şüpheli bir köpekte tedavi ve bakım için hiçbir girişimde bulunulmamalıdır. Kuduz köpeklerde daima ölümle sonuçlanan bir enfeksiyon olarak bilinmektedir.

Korunma

Köpeklerde kullanılmak üzere bulunan aşılar ölü (inaktif) virüs aşılarıdır ve bu aşılar yasalara uygun şekilde tüm köpeklere uygulanmalıdır. 

Köpeklerde önerilen ilk aşılama zamanı 12 haftalık yaşı dolduran köpekler için olabilecek en erken zamandır. Uygulanan bu ilk doz aşılama işlemi sonrasında 1 yıl içinde ilk doz aşı desteklenmelidir. Daha sonrasında tekrar aşıları, üretici firma ve yerel tüzük tavsiyelerine bağlı olarak uygulanmalıdır.

Bu blog yazısı aşağıdaki youtube videosu referans alınarak yazılmıştır ve Vet. Hek. Kaan KAŞIKÇI tarafından doğrulanmıştır.

Kaynaklar

SCHAER, M. GASCHEN, F. (2019) Köpek ve Kedilerin Klinik Hekimliği. Konya, Türkiye: Nuri ALTUĞ, Son erişim tarihi: 03.05.2024