Yabancı cisim yutma, özellikle genç hayvanlarda sıklıkla karşılaşılan ve çoğunlukla acil müdahale gerektiren bir durumdur. Kedi ve köpekler; oyuncak, çorap, toka, iğne-iplik, lastik top veya kemik gibi cisimleri oyun esnasında yutabilmektedir. Hasta sahibi bu durumu fark edebilirse ciddi komplikasyonlar meydana gelmeden tedavi sağlanabilmektedir. Yabancı cisim yutmada prognoz, erken müdahale edilebilmişse ve vaka komplike değilse, iyidir.

Yabancı cismin; yemek borusu, mide ve bağırsaklarda obstrüksiyon yani tıkanma, mukoza hasarı ve perforasyon yani delinme yapma ihtimali bulunur. Perforasyonla sonuçlanan vakalarda peritonitis (karın zarının yangısı) gelişebilmektedir.

Yabancı bir cisim tarafından bağırsak obstrüksiyonu, evcil hayvanlarda yaygın bir olaydır ve bu durumun ciddi bir komplikasyonu da bağırsak yırtılması ve buna bağlı olarak peritonittir. Peritonit geliştiğinde hasta hızla septik şoka girebilir. Bu durum dikkate alındığında hasta sahibinin klinik belirtileri göz ardı etmemesi oldukça önemlidir. Delici nesneler yırtılmayla en sık ilişkilendirilen nesnelerdir, ancak bağırsak yolunu tıkayan herhangi bir nesne de, uygun şekilde çıkarılmazsa bağırsak yırtılmasına yol açarak kötü prognoz oluşturabilir. 

Gastrointestinal obstrüksiyon, sindirim sistemi kanalında aşırı sekresyon ve sekestrasyona bağlı olarak sıvı dengesi, asit-baz durumu ve serum elektrolit konsantrasyonlarında bozulmalara neden olur; bu durum kusmayla ve iştahsızlık sebebiyle sıvı ve besin maddelerinin oral alımının bozulmasıyla daha da kötüleşir.

Gastrointestinal yabancı cisimler tam veya kısmi tıkanmaya neden olabilir. Genel olarak, tam tıkanma daha ağır klinik belirtilerle seyreder ve hızlı bir genel durum bozulmasıyla ilişkilidir; kısmi tıkanma ise daha kronik sindirim bozukluğu ve malabsorbsiyon (alınan besinlerin emilim sorunları) belirtileriyle ilişkili olabilir.

Obstrüktif linear olmayan yabancı cisimlerin çoğunluğu, gastrointestinal lümende kan basıncını engeller ve bağırsak duvarı ödemine, ilerleyici doku ölümlerine yol açar; bu sebeple bağırsak segmentine kan akışını da tehlikeye atmış olur. Bu faktörler mukozal bariyerin bozulması ve sistemik endotoksemiye yol açan patojenik bağırsak bakterilerinin sayısının artışı ile kendini gösterir. 

Yapılan bir çalışmada klinik belirtilerin görülme sıklığı araştırılmış ve vakaların %87‘si kusma, %72’si anoreksi, %8’inde vücut ağırlığının %10’dan fazlasının kaybı, %5’i ishal belirtileri göstermiştir. Bunlarla beraber hastalarda tıkanıklığın yeri, derecesi ve süresine bağlı olarak değişik klinik belirtiler gözlemlenir. Regurgitasyon, aşırı salivasyon, öğürme, iştahsızlık, huzursuzluk ve depresyon gösterirler; hasta sahibi evcil hayvanında bunları gözlemleyebilir.

Bazı vakalarda hayvanlar, sahibinin bir nesnenin yutulmasına tanık olması nedeniyle klinik belirtiler gelişmeden önce getirilirken, çoğunluğunda hasta sahibi yabancı cisim yutulmasından haberdar değildir ve klinik belirtiler sebebiyle bir veteriner hekime başvurur ya da rutin muayene sırasında farkedilebilir. Geciktirilen olgularda hasta, kusmaya bağlı potasyum, klor ve sodyum gibi vücut içi denge için çok önemli olan mineralleri kaybetmekte ve hızlı bir şekilde genel durum bozukluğu meydana gelmektedir. Hasta sahibinin, hayvanına kemik parçaları veya parçalanmaya müsait  yutma tehlikesi olan oyuncaklar vermemesi gerekir.

Bu blog yazısı, Vet. Hek. Yunus Emre AŞICI tarafından doğrulanmıştır.

KAYNAKLAR

Hayes, G. (2009), “Gastrointestinal foreign bodies in dogs and cats: a retrospective study of 208 cases”. Journal of Small Animal Practice, 576-583. Son Erişim Tarihi: 08.06.2024

Koenig, A. and Wallace, M.L. (2022), “Gastrointestinal Foreign Bodies”. In Small Animal Surgical Emergencies, L.R. Aronson.