Clostridium tetani; sporlarının, canlılara yaralarından girmesinden sonra nörotoksin üretebilen, davul tokmağına benzeyen, sporlu, gram-pozitif, anaerob bir basildir. Yıllarca dış ortamda canlı kalabilir. C. tetani hemozilin ve tetanospazmin isimli iki toksin üretir. Hemozilin toksini oksijene duyarlı bir toksin iken, tetanospazmin toksini ise çok güçlü bir nörotoksin olarak tanımlanır. 

İnsanların ve atların aksine köpeklerin tetanoz toksinine karşı çok daha dirençli olduğu düşünülmektedir. Kedilerde ise bu toksinin etkilerine olan direnç köpeklerden 12 kat daha fazladır. Bu doğal direncin sonucu olarak da köpekler ve kedilerde tetanoz prevalansı oldukça düşüktür.

Clostridium tetani bacterium

Etiyoloji

Özellikle zengin topraklarda ve çevrede bulunan dirençli Clostridium tetani sporlarının vücuda kontamine yaralardan girmesi ile bulaşma gerçekleşir. Ayrıca göbek kordonu da hastalığın başlıca bulaşma yolları arasında yer almaktadır.

Patofizyolojisi 

Yaraların diğer bakteriler ile kontamine olması, nekroz oluşması ve yaraya yabancı cisim girmesi C. tetani sporlarının aktif forma dönüşmesi ve üremesi için uygun ortamı yaratır. C. tetani aslında dokulara yayılan bir bakteri değildir; bulunduğu alanda anaerobik ortam oluştuğunda toksin üreterek etkisini gösterir. Hemozilin toksininden, klinik bulguları oluşturan tetanospazmin toksininin üretilebilmesi için uygun ortamı hazırlar.

C. tetani sporlarının ürettiği kaslara yayılan toksinler lenf sistemine ulaşır, daha sonra kana geçer, buradan sonra toksin molekülleri omurilik ve beynin inhibitör aracı nöronlarına geri dönüşümsüz bir şekilde bağlanır. Bu nöronlardan aşırı sinirsel uyarımı inhibe eden gama-aminobütirik asidin ve glisinin salınımını önler. İnkübasyon süresi genelde bir haftadır fakat üç haftaya kadar uzayan vakalar da görülmektedir.

Klinik Görünüm

Yaralanmanın ardından 5-10 gün içerisinde lokalize ve genel kas sertliği karakteristik olarak şekillenir. Kas sertliği ile birlikte kedilerde olan doğal dirençten dolayı semptomların başlaması 3 hafta sonra gerçekleşir.

Köpeklerde tetanoz generalize form ve lokalize form olmak üzere sınıflandırılabilir. Lokalize formu daha sık görülür. Kaslarda oluşan sertlik, C. tetani’ nin girdiği yaraya yakın bölgelerde başlar. Yavaş yavaş kasta şekillenen sertlik diğer ekstremitelere ve vücuda yayılır. Yani lokalize form generalize form olabilir.

Görsel : https://youtu.be/EG68o3YbCP4 youtube videosundan alınmıştır.

Generalize formda aşırı kas sertliği, sert ve donuk bir yürüyüş ya da yürüyememe şekillenir. Vücut ısısının aşırı artması kaslarda oluşan aşırı aktiviteden kaynaklanabilir. Hastalığın ileri evrelerinde üçüncü göz kapağı protrusyonu ve enoftalmus gelişir. Alında kırışık görünüm, kulaklarda çok tipik dikleşme ve dudaklarda çekilme meydana gelir. Trismus (çene kilitlenmesi) semptomu gelişebilir fakat bu semptom çiğneme kaslarının hipertonusuna bağlı gerçekleşmektedir. Hasta hayvanlar işitsel ve dokunsal uyaranlara özellikle tepkilidirler. Generalize konvüzyonlar ve opistotonus da görülebilen diğer semptomların arasında yer almaktadır.

Tetanus (lockjaw) victim. The contracted body of a soldier…

Ayırıcı tanı

Generalize ve lokalize formda şekillenen kas kasılmaları ve gerilmeleri hastalığın özellikleridir. Fakat ayırıcı tanıda travmalara (özellikle MSS’ni içeren travmalar), kuduza, menenjit-ensefalit, striknin ve kurşun zehirlenmelerine ve hipokalsemiye dikkat edilmelidir.

Tanı

Tetanozun tanısı aslında son zamanlarda yara anamnezine ve klinik semptomlara dayanmaktadır. Fiziksel muayene sırasında deride herhangi bir yara belirgin olmayabilir. Hemotolojik parametrelerde nötrofilik sola kayma gözlemlenebilir. Generalize kas kasılmaları olan hayvanlarda kreatin kinaz özellikle yükselmiş olabilir. Toksine karşı serum antikor titre varlığı tanıda kullanılan yöntemlerden biridir fakat sınırlı değerlere sahiptir. Direkt yara bölgesinden C. tetani izole edilebilir ancak bu yöntemde pek önerilmemektedir.

Tedavi  

Klinik bulgular meydana geldiğinde, semptomlar elimine edilene kadar yoğun bir destekleyici tedavi gerekmektedir. Generalize form şekillenen hastalarda 3-4 haftayı bulan hospitalizasyon gerekebilmektedir. 

• Destekleyici bakım
• Antioksin tedavi
• Kas gevşemesi
• Antimikrobiyal tedavi 
• Cerrahi müdahale

“Tedaviye dair daha ayrıntılı bilgi için bir veteriner hekime danışılmalıdır.”

Korunma

Tetanoz toksoidi kullanılabilir fakat bu uygulama akut başlangıcı olan hayvanlarda kullanılmaktadır. Aşılamaya, kedilerde ve köpeklerde doğal dirençlerinden dolayı rutin olarak pek ihtiyaç duyulmaz. 

Bu blog yazısı Dr. Vet. Hek. Begüm MAŞLAK tarafından doğrulanmıştır.

Kaynaklar:

İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa Veteriner Fakültesi Patoloji Ana Bilim Dalı Veteriner Sinir Sistemi Patolojisi Slaytları.

SCHAER, M. GASCHEN, F. (2019) Köpek ve Kedilerin Klinik Hekimliği. Konya, Türkiye: Nuri ALTUĞ, Son erişim tarihi: 22.03.2024