Parlak tüyleri ve enerjik yapılarıyla öne çıkan kuşlar, en çok tercih edilen evcil hayvanlardandır. Bu kuşlarda hastalıkların önlenmesi, tanısı ve tedavi planının etkin bir şekilde uygulanması son derece önemlidir. Veteriner kontrolünden düzenli olarak geçirilen kuşlar, doğru önlemler sayesinde daha uzun ve sağlıklı bir yaşam sürdürebilirler. Bu yazımızda ise kuş arkadaşlarımızda en sık görülen hastalıklar hakkında konuşacağız.

Klamidyozis/ Psittakozis/ Papağan ateşi

Klamidiyozis; bir çok hayvan türünde Chlamydia psittaci (C. psittaci) tarafından oluşturulan sistemik, bulaşıcı ve zaman zaman ölümlere sebep olabilen, akut, subakut, kronik seyirli zoonoz bir hastalıktır (Andersen ve ark., 1997; Eidson ve ark., 1997; Johnston ve ark., 1999; Tappe ve ark.,1991).

C. psittaci’nin insanlara bulaşabilmesi, halk sağlığı açısından önemli bir risk oluşturmaktadır. 

Chlamydia cinsi, C. trachomatis (insan), C. suis (domuz) ve C. muridarum (fare, hamster) olmak üzere üç türe sahiptir. 

Chlamydophila cinsi ise C. psittaci (kanatlı), C. felis (kedi), C. abortus (koyun, keçi, sığır), C. caviae (kobay) ve eski türler olan C. pecorum (koyun, sığır) ile C. pneumonia (insan) olmak üzere altı türü içerir.

Hastalık başlangıçta ilk kez psittasin kuşlarında (papağanlar, muhabbet kuşları gibi) ve bu kuşlar ile temas eden insanlarda tanımlandığı için “Psittakozis” veya “Papağan ateşi” olarak isimlendirilmiştir (Arnall ve Keymer, 1975; Johnston ve ark.,1999; Smith ve ark., 2002).

Hayvanlar genellikle etkeni sindirim ve solunumla alırlar. Klamidyozis diğer kanatlı hastalıklarından klinik olarak farklı bulgular taşımamaktadır, sistemik ve septisemik bulgularla kendini göstermektedir. Bunlar;

• Ateş, iştahsızlık, tüylerin kabarması, uyuşukluk, halsizlik, anoreksi, burun ve göz akıntısı, ishal, aksırma, hırıltılı ses, depresyon, yumurta üretiminde azalma, dengesiz yürüyüş, nefrit, orşit, enterit, keratokonjunktivit, pnömoni, airsacculit, tracheit, hepatomegali, miyokardit gibi …

Newcastle(Yalancı Veba) Hastalığı

Newcastle hastalığı, halk arasında kıran hastalığı olarak bilinir. Kanatlıların solunum, sindirim ve sinir sistemlerinde bozukluklar meydana getiren çok bulaşıcı ve lethal bir viral hastalıktır. Etkeni, filtrelerden geçebilen myxovirüslerin Paramyxoviridae grubunda bulunan RNA’lı bir virüstür.

 Virüsün tek bir serotipi vardır, fakat farklı patotipleri bulunur. Bunlar;

• Lentojenik suşlar, virülent özellik taşımayan suşlardır. Fakat bağışıklığın zayıfladığı veya baskı altında olduğu durumlarda, bu suşlarla ilişkili bazı patolojik değişiklikler gözlemlenebilir.
• Mesojenik Suşlar: Orta derecede virulent karakterde suşlardır. Solunum ve sinir sisteminde patolojik değişimler gösterir.
• Velojenik suşlar, bu gruba ait virüsler son derece bulaşıcıdır. Etkiledikleri hayvanlarda çok şiddetli reaksiyonlara yol açar ve öldürücü güçleri oldukça yüksektir. Solunum, sindirim ve sinir sisteminde meydana getirdikleri dejenerasyonlar nedeniyle semptomlar oldukça belirgin bir şekilde ortaya çıkabilir.

Bu virüsü, tropizm yani yönelme gösterdiği organlara göre;

• Pnömotropik (Solunum yoluna afiniteli)
• Visserotropik (Sindirim sistemine afiniteli)
• Nörotropik (Sinir sistemine afiniteli) suşlar olarak da ayırabiliriz.

Pnömotropik virüs suşları, şiddetli solunum yolu hasarları meydana getirir ve kanatlı hayvanlarda farklı seviyelerde solunum zorlukları görülebilir. Bazı kanatlı türlerinde ise felçler gelişebilir. 

Visserotropik virüs suşları, özellikle sindirim sistemi olmak üzere solunum sisteminde de lezyonlar meydana getirir. Bu suşlar, ön midede ciddi kanamalara ve bağırsaklarda küçük kanamalara veya ülserlere sebep olabilmektedir.

 Virülent nörotropik velojenik suşlar, sinirleri etkiledikleri için felçler ve sinirsel rahatsızlıklara yol açabilir.

Newcastle virüsü, duyarlı hayvanlara deri ve göz konjoktivasından, sindirim sisteminden, solunum sisteminden girebilir. Aynı zamanda kontamine yem ve su da bu hastalık için kaynak oluşturabilir. Vücuttan ise solunum yolu, gaita ve yumurtayla saçılabilir. 

Bu hastalığın klinik bulgularında;

•  bitkinlik, hızlı solunum, sulu yeşil ishal, gaitada kan,solunum zorluğu, öksürük, yem yememe, yumurta veriminde azalma, tortikollis, bacak ve kanatlarda paraliz görülebilir.

Kanatlı Tüberkülozu

Mycobacterium avium tarafından meydana getirilen, hayvanın çeşitli organlarında tüberküllerin oluşumuyla karakterize edilen bulaşıcı ve kronik bir bakteriyel hastalıktır. Bu hastalık zoonozdur ve özellikle bağışıklık sistemi zayıflamış kişiler için ciddi bir tehlike arz etmektedir.

 Güvercin, hindi, papağan, kanarya, ördek, sülün ve kaz gibi evcil hayvanlarla birlikte bazı yabani kuşlarda da görülmektedir.

Genellikle kontamine yem ve suların sindirilmesiyle, solunumla ve yumurtayla bulaşır. 

Hasta hayvanlar dış bakıda sağlıklı gözükebilirler, fakat anoreksi, tüylerde kabarma, göğüs kaşlarında küçülme ve buna bağlı olarak da kaşeksi, solgunluk, depresyon ve diyara gözükebilir.

Pastörelloz

Etkeni Pasterurelle multocida’dır. Kuşlarda pastörelloz, genellikle solunum sistemi, sindirim sistemi ve kan dolaşımını etkileyebilir. Pastörelloz, kanatlılar arasında hızlı bir şekilde yayılan bulaşıcı bir hastalıktır ve özellikle stres altında olan veya zayıf bağışıklık sistemine sahip kuşlarda daha şiddetli seyredebilir. 

İnfekte materyalin gıdalarla alınmasıyla ya da infekte tozların solunumuyla bulaşabilir. Bu hastalık etkeni aynı zamanda da kedilerin ağız florasında yaygın olarak bulunur, kediler tarafından ısırılan kuşlarda septisemi çok hızlı gerçekleşebilir.

Semptomlarında;

• Çevreye ilgisizlik, kahverengi veya sarı dışkı, hırıltılı solunum, göz-gaga-kloaka çevresindeki tüylerde matlaşma, kanlı dışkı, aksırma, kilo kaybı, karında genişleme, eklemlerde şişme, topallık, tüysüz bölgelerde kabuklanma ve pulu bir görünüm bulunur.

Bu blog yazısı Vet. Hek. Ekin TOPKAYA tarafından doğrulanmıştır.

Kaynakça

Anatolia Hayvan Hastanesi, Papağan Hastalıkları ve Tedavileri, Erişim Tarihi: 18.10.2024

Dursunali ŞİMŞEK, Newcastle (Yalancı Veba) Hastalığı, Erişim Tarihi: 18.10.2024

Gökben ÖZBEY, Hakan KALENDER, Adile MUZ, Avian Klamidiyozis, Fırat Üniversitesi Sağlık Bilimleri Veteriner Dergisi, Erişim Tarihi: 18.10.2024

Kübra Asena Terim KAPAKİN ,Samet KAPAKİN, Osman KUTSAL, Kanatlılarda Klamidiyal Enfeksiyonlar, Atatürk Üniversitesi Vet. Bil. Derg., Erişim Tarihi: 18.10.2024

Ömer Zeyyad MISIROĞLU, Newcastle Disease- ND(Yalancı Veba Hastalığı), Erişim Tarihi: 18.10.2024

Prof. Dr. Alper ÇİFTCİ, Tüberkülozis(Avian tuberculosis, Tuberkulose, Tuberculose aviaire), Erişim Tarihi: 18.10.2024

Prof.Dr.Özlem ÖZMEN, Kuşların Viral Hastalıkları, Erişim Tarihi: 18.10.2024