Şap Hastalığı

Foot and Mouth Disease (Şap Hastalığı), dünyanın ekonomik hayvancılık alanında en önemli viral hastalıklarından biridir; üretici ekonomisine verdiği hasarlar çok yüksektir. Virüs sığırları, domuzları, koyunları ve birçok çatal toynaklı yaban hayatı türünü (keçi, geyik, lama, alpaka, bufalo…) enfekte eder. Enfeksiyon ağızda, çevresinde ve ayaklarda veziküler lezyonlara neden olur ve hasta hayvanın yemek yeme veya hareket etme isteksizliğine yol açar. Şap hastalığı, Picornaviridae ailesinin bir üyesi olan Aphthovirus enfeksiyonundan kaynaklanan oldukça bulaşıcı bir hastalıktır. Virüsün A, O, C, Asya 1 ve SAT (Güney Afrika Toprakları) 1, 2 ve 3 olarak adlandırılan 7 serotipi vardır.

Foot and Mouth Disease (FMV) virus

Bulaşma

Şap hastalığı, hayvanların ağızlarında, burnunda, meme uçlarında ve ayaklarında ateş ve veziküllerle karakterizedir ve enfekte hayvanlara veya dışkılarına temas yoluyla yayılır. Virüs ayrıca solunum salgıları ve semen gibi vücut sıvılarına temas yoluyla ve süt gibi enfekte hayvanlardan elde edilen besinlerin (et ve sakatat) tüketilmesi yoluyla ayrıca aerosol olarak da bulaşabilir. Şap Hastalığına sebep olan virüs çevresel etkenlere dirençlidir ancak pH 6–9 aralığı dışında, kurutma yoluyla ve 56°C’den yüksek sıcaklıklarda kolayca etkisiz hale getirilebilir. Eter ve kloroform gibi lipit çözücülere dirençlidir ancak sodyum hidroksit, sodyum karbonat (soda külü), sitrik asit ve asetik asit (sirke) etkili dezenfektanlardır.

Klinik Belirtiler

Şap hastalığı virüsünün birincil enfeksiyon ve çoğalma yeri farenks (yutak) mukozasıdır. Virüs ayrıca cilt lezyonlarından ve sindirim kanalı yolundan da girebilir. Hayvanların klinik belirtiler ortaya çıkmadan önce virüsü bulaştırabileceğinin farkında olmak önemlidir çünkü hastalık gözlenmeden önce hayvanlarda farenkste ve kanda virüs bulunur. Sığırlarda klinik belirtiler arasında 40°C’ye varan ateş, ardından dilde, sert damakta, dudaklarda, diş etlerinde, ağızda, ayakta ve tırnakta, toynaktaki yarıkta ve emziren ineklerde meme uçlarında veziküler lezyon gelişimi yer alır. Akut olarak etkilenen hayvanlar bol miktarda salya akıtır, ayaklarını yere vurabilir ve uzanmayı tercih edebilir. Patlamış oral veziküller birleşip erozyonlar oluşturabilir ancak çoğunlukla vezikül oluşumundan yaklaşık 11 gün sonra hızla iyileşir. Ayaklardaki veziküllerin iyileşmesi daha uzun sürer ve kronik topallamaya yol açan bakteriyel enfeksiyona zemin hazırlar. Enfekte meme vezikülleri nedeniyle sekonder bakteriyel mastitis yaygındır ve bu durum sağılmayı reddetmekle sonuçlanır. Veziküler hastalık geliştikten sonra sığırlar hızla kondisyonlarını kaybeder ve süt verimi azalır, bu durum kronik olarak devam edebilir. Bazen, genç buzağılar gelişmekte olan miyokardda hasar nedeniyle hastalığın klinik belirtileri olmadan ölebilir.

Tanı ve Kontrol

RT-PCR testi, seroloji veya virüs izolasyonu yollarıyla hastalık tanısı koyulabilir.

Şap hastalığının kontrolü genellikle enfekte tesisteki tüm hayvanların itlaf edilmesiyle ve virüsün yayılma riskini azaltmak için hayvan hareketlerinin kontrol edilip, bölge karantinası uygulanmasıyla yapılır. Eradike ve endemik bölgelerde, hastalığın yayılmasını sınırlamak için salgınlar sırasında aşılama kullanılabilir. Enfekte hayvanlar için tedavi mevcut değildir. Şap salgınını kontrol etmek için hızla hastalığın bildirilmesi zorunludur. Bir salgın sırasında, hastalığın giriş kaynağını belirlemeye yardımcı olmak için epidemiyolojik soruşturmalar yapılarak giriş yolu izlenir.