Atlarda ruam hastalığı Sakağı, Mankafa, Malleus, Glanders olarak da adlandırılır. Ruam, Burgholderia mallei adlı Gram negatif bakterilerin neden olduğu zoonotik bir enfeksiyon hastalığıdır. Bu hastalık, başlıca atlarda olmak üzere birçok hayvanda görülebilir. Koyun ve keçiler hastalığa duyarlıyken sığır ve domuzlar duyarlı değildir.

İnsanlar da bu hastalığı bulaştırıcı hayvanlardan ya da enfekte hayvanlardan gelen ürünlerle (süt, et, vb.) doğrudan temas yoluyla alabilirler. Bu hastalık at eti yedirilen aslanlarda da tespit edilmiştir.

PATOGENEZ

Hastalık atlarda, akciğerde nodüler yapıda, solunum yolları ve deride ise nodüler ve ülseratif lezyonlarla karakterizedir. Deride gözlemlenen ruama farsi adı verilir.

Etken hasta hayvanların salgı ve burun akıntılarının direkt ya da indirekt bulaşmasıyla oluşur. Hastalık etkeni kontamine yem ve suyun ağız yoluyla alınmasıyla, nadir olarak da solunum yoluyla vücuda girer. Ağızdan alınan etken özellikle yutak mukozasındaki yara ve sıyrıklardan vücuda girer ve girdiği yerde ilk ruam lezyonunu yapar. Daha sonra bağırsak mukozasını geçerek lenf yolları ile lenf düğümlerine gelir, orada çoğalır ve ruam lezyonlarını oluşturur. Daha sonra etken kana geçerek bakteriyemi oluşturur ve kan yolu ile akciğerlere, burun ve deriye yerleşir. Kan yoluyla buruna gelen etken burada damar endotel hücreleri tarafından fagosite edilir. Fagosite olan ruam etkenlerinden çıkan endotoksinler endangitis (damar endotellerinde hasara) ve trombozlara sebep olur. Bu duruma endangitis trombotica malleosa denir. Etken daha sonra damar dışına çıkarak periangitis (Kan veya lenf damarı çevresindeki dokuların yangısı) oluşturur. Ve nodüler yapıda ruam lezyonları oluşur. 

MAKROSKOBİK BULGULAR

Belirtiler genellikle tek taraflı, irinli, sarı-yeşil renkte burun akıntısıyla başlasa da iki tarafta da görülebilir. Burun akıntısı bazen kanlı olabilir. Göz çevresinde ve yüzde şiddetli ülserler, boyunda belirgin lenfadenopati, diğer lenf bezlerinde büyümeler görülebilir. Burundaki lezyonlar submukozada pyogranülomatöz nodüller şeklinde başlar. Bu dönüller hiperemik bir kuşakla çevrilidir, tek veya birbirleriyle birleşmiş halde olabilir. İrinleşme sonucunda nodüllerin ortası erir, üzerini örten mukoza nekrozlaşıp dökülür. Böylece ülserler meydana gelmiş olur. Ruamda 3 tip ülser görülür: 

• Primer ruam ülserleri: Küçük çapta, kenarları kalkık, ortaları granüllü olan nekrozlaşmış düğümcüklerdir.
• Lentiküler ruam ülserleri: Zımba ile delinmiş gibi olan ülserlerdir. Ülserlerin kenarları keskin, dipleri düzdür.
• Sekunder ruam ülserleri:Büyük, düzensiz kenarlı, içleri kemirilmiş gibi ve granüllüdür.

Bu ülserler septum nazide ve konhalarda perforasyona (delinmelere) neden olabilir. Ülserler nedbe dokusuyla iyileşerek boz beyaz renkte buz çiçeği görünümündeki ruam nedbelerini oluşturur. Burun mukozasında genellikle hem nodüllere hem ülserlere hem de nedbe dokularına birlikte rastlanır. 

KORUMA VE KONTROL

Hastalığın insanlara da bulaşma riski olduğu için, hayvanlar ile doğrudan temasta bulunan özellikle Veteriner hekim, veteriner teknikeri, hayvan bakıcıları gibi kişilerin dikkatli olmaları gerekmektedir. 

Ruam hastalığının varlığı ya da varlığından şüphelenildiğinde, hastalığın; hayvan sahibi, bakıcısı veya hastalığı takip eden serbest veteriner hekim tarafından yetkili otoriteye bildirilmesi zorunludur. ( Ruam Hastalığına Karşı Korunma ve Mücadele Yönetmeliği  MADDE 5 – (1)) 

Hastalıktan şüpheli hayvanlar ayrı bir yerde bakılır. İşletmeye tek tırnaklı hayvanların giriş çıkışları yasaklanır. şüpheli hayvanlara Mallein testi uygulanır.  

Bu blog yazısı Vet. Hek. Begüm MAŞLAK tarafından doğrulanmıştır.

KAYNAKÇA

ÇİFCİ, M.K., ERER, H. (Haziran,2023). Veteriner Sistemik Patoloji Cilt-1. İstanbul, Türkiye. Atlas Yayınevi. 31.01.2025

Türkiye Klinikleri. “Atların iç Hastalıkları- Atlarda Ruam”. 14.02.2025. https://www.turkiyeklinikleri.com/article/tr-atlarda-ruam-103607.html

Resmi Gazete. “Ruam Hastalığına karşı Korunma Ve Mücadele Yönetmeliği”.

https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2011/12/20111222-11.htm