Kayropraktik tedavi, kas-iskelet sistemi, özellikle omurga ile ilgili rahatsızlıkları teşhis ve tedavi etmeye odaklanan bir tamamlayıcı ve alternatif tıp yöntemidir. Bu tedavi yöntemi, vücudun doğal iyileşme süreçlerini desteklemek için omurga ve eklemlere manuel manipülasyonlar yapılmasını içerir. Düzenli kayropraktik bakımı alan hayvanlarda hareket yeteneği ve performans artar, yaralanma riski azalır. Veteriner kayropraktik, yalnızca bu konuda eğitim almış veteriner hekimler veya lisanslı kayropraktörler tarafından uygulanmalıdır.
Kayropraktik tedavi, 19. yüzyılın sonlarında Daniel David Palmer tarafından insanlarda geliştirilmiştir. Ancak hayvanlara uygulanması, 20. yüzyılın ikinci yarısında yaygınlık kazanmıştır.
1980’lerde Almanya ve ABD’de ilk resmi veteriner kayropraktik eğitimi verilmeye başlanmış. 1998’de International Veterinary Chiropractic Association (IVCA) ve American Veterinary Chiropractic Association (AVCA) kurularak bu alandaki uygulamalar daha profesyonel hale getirilmiştir. Günümüzde, veteriner kayropraktik at, köpek, kedi, hamster, koyun, keçi, sığır gibi pek çok omurgalı hayvan için yaygın şekilde kullanılmaktadır.
Bu tür geleneksel olmayan tedaviler, genellikle bütüncül tıp olarak adlandırılır. Normal sağlıklı fonksiyonların teşvik edilmesi ve korunmasını amaçlarlar. Sağlık bozulduğunda, bütüncül tedaviler vücudun doğal dengesini geri kazanmaya ve kendini iyileştirme yeteneğini kolaylaştırmaya çalışır. Geleneksel tıp ise genellikle patoloji odaklıdır. Bu iki yaklaşım birleştirildiğinde, veteriner hekimler için daha geniş bir tedavi yelpazesi sunabilir. Kayropraktik tedavi, nöromuskuloskeletal disfonksiyonların tedavisinde bu tür bir birlikteliği temsil eder.
Omurga Subluksasyon Kompleksi (VSC)
Veteriner tıbbı ve kayropraktik meslekleri, subluksasyon kavramını farklı şekillerde tanımlar:
Geleneksel veteriner tıbbında subluksasyon, “tam çıkık olmayan kısmi bir eklem kayması” olarak tanımlanırken, kayropraktik tıpta ise “bitişik omurlar arasındaki ilişki bozukluğu sonucu normal biyomekanik ve nörolojik fonksiyonun bozulması” olarak tanımlanır.
Bu omurga subluksasyon kompleksi (VSC), kayropraktik tedavinin odak noktasıdır.
Kayropraktik tedavi bazı esas ilkelere dayanmaktadır: Omurgadaki hizalanma bozuklukları sinir fonksiyonlarını olumsuz etkileyerek hareket kısıtlılığına, ağrıya ve organ disfonksiyonuna neden olabilir. Kayropraktik, vücudun doğal iyileşme süreçlerini desteklemeyi amaçlar. Düşük kuvvetli, yüksek hızda uygulanan manipülasyonlarla eklem hareket açıklığı artırılır ve sinir sisteminin dengesi sağlanmış olur.
VSC’nin oluşum aşamaları şunlardır:
Travma (düşme, çarpma, doğum travması, kötü kullanım) veya tekrarlayan mikrotravmalar (postür bozuklukları, aşırı kullanım) VSC’yi başlatıcı faktörlerdendir.
Eklem hareketlerinin azalması (hipomobilite) veya artması (hipermobilite) ile hareketlerde bozukluk (kinezyopati) şekillenir.
Sinirlerin doğrudan basıya uğraması veya dolaylı olarak sıvı dengesizliği nedeniyle işlevlerinin bozulması meydana gelir (nöropati).
Kas-iskelet sisteminde değişimler, nöral geri bildirimde bozukluklar gibi düzensizlikler şekillenir. Takiben topallık, ağrı, kas spazmları, güçsüzlük belirtileri ortaya çıkar. Tedavi edilmezse doku hasarına yol açabilir.
VSC’nin erken aşamalarında belirtiler çok hafif olabilir, ancak fonksiyonel değişimler patolojiden önce gelişir. Kayropraktik tedavi, erken müdahaleyle kalıcı hasarın önlenmesine yardımcı olabilir.
Veteriner Hekim Kayropraktik Değerlendirmesi
Hastanın geçmişindeki travmalar, davranış değişiklikleri, performans düşüklüğü gibi olaylar göz önüne alınmalıdır.
Veteriner hekim; hayvanı fiziksel ve nörolojik inceleme, röntgen değerlendirmesi yönünden muayenesini yapmalıdır.
Skolyoz, lordoz, kuyruk duruşu bozuklukları benzeri durumları değerlendirebilmek için duruş analizi yapılmalıdır.
Adım uzunluğu, asimetri, hareket sınırlılığı gibi konular incelenerek yürüme analizi değerlendirilmelidir.
Kas ve yumuşak doku palpasyonu, omurga sıcaklık değişimleri değerlendirilmeli.
Bacak uzunluğu analizi yapılarak pelvik dengesizliklere bağlı kısalıklar saptanmalıdır.
Göz seviyesi analizi ile üst servikal bölgedeki bozuklukların tespiti yapılmalıdır.
Omurganın hareket aralıklarını değerlendirmek için hareket palpasyonu ile muayene edilmelidir.
Bilimsel araştırmalar ve klinik bulgular:
Atlarda Kayropraktik Uygulamaları:
8 sağlıklı kısrak üzerinde yapılan bir çalışmada, kayropraktik manipülasyonlarının atlarda geçici rahatsızlık belirtilerine neden olduğu ancak sonrasında rahatlama sağladığı gözlemlenmiştir. Kalp atış hızı değişkenliği (HRV) analizleri, tedavi sonrası parasempatik sistem aktivitesinde artış olduğunu göstermiştir. Bu durum, tedavinin stres seviyelerini düşürebileceğini göstermektedir. Aynı çalışmada, iki haftalık bir süre zarfında yapılan değerlendirmede eklem hipomobilitesinin azaldığı tespit edilmiştir.
Süt İneklerinde Kayropraktik Uygulamaları:
Büyükbaş hayvanlarda kayropraktik tedavi üzerine yapılan bir çalışma, omurga hizalanmasının düzeltilmesiyle topallık oranlarının azaldığını ve genel postürün iyileştiğini göstermiştir. Özellikle bel ve kuyruk sokumu bölgesindeki manipülasyonların, süt ineklerinde hareket kabiliyetini artırdığı tespit edilmiştir. Ancak, büyükbaş hayvanlar için kayropraktik tedavinin etkinliği üzerine daha fazla bilimsel araştırmaya ihtiyaç olduğu belirtilmektedir.
Köpeklerde ve Kedilerde Kayropraktik:
Kayropraktik manipülasyonların, omurilikten çıkan sinirler üzerindeki baskıyı azaltarak hareket kısıtlılığı ve ağrı semptomlarını iyileştirdiği gösterilmiştir. Uzun süreli duruş bozuklukları veya kronik ağrısı olan evcil hayvanlarda kayropraktik tedavinin yaşam kalitesini artırdığı bildirilmiştir.
Hasta tiplerine göre tedavi yaklaşımları belirlenmelidir:
•Atletik Hayvanlarda (yarış atları, av köpekleri, polis köpekleri) performans artışı ve sakatlık önleme için düzenli kayropraktik ayarlamalar yapılabilmektedir.
•Yaşlı hayvanlarda (geriatri hastaları) kayropraktik, hareket kabiliyetini artırmak ve ağrıyı azaltmak için uygulanır.
•Ortopedik operasyon sonrası vücutta oluşan denge bozukluklarını ve kompenzasyonları düzeltmek için rehabilitasyon amacıyla uygulanabilir. Ameliyat sonrası kayropraktik tedavi; akupunktur, fizyoterapi ve besin takviyeleri ile birleştirilebilir.
Veteriner Kayropraktik Tedavi Yöntemleri
Kayropraktik tedavi 100’den fazla teknik içermektedir. En yaygın kullanılan teknikler şunlardır:
Diversified Teknik: Kısa, hızlı ve kontrollü itme hareketleri ile yapılan manuel omurga düzeltmelerini içerir.
Osseöz Manipülasyon: Omurgadaki hareketsiz motor üniteleri harekete geçirmek için yapılan ayarlamalardan oluşur.
Düşük Güç Teknikleri: Özellikle disk hastalıkları veya ileri yaşlı hayvanlar için hafif manipülasyonlardan oluşur.
Kayropraktik tedavi hassas ve nazik bir şekilde uygulanmalıdır. Yanlış uygulamalar eklem hasarına yol açabilir.
Kayropraktik Tedavinin Uygulanabileceği Durumlar:
•Açıklanamayan topallık
•Disk hastalıkları
•Boyun ve sırt ağrıları
•Wobbler sendromu
•Spondiloz
•Kalça displazisi
•İdrar kaçırma
•Atletik hayvanlarda performans artırmak için
Kontrendikasyonlar:
Omurga kırıkları ve omurilik tümörleri durumlarında kayropraktik tedaviden kaçınılmalıdır. Disk fıtığı olan köpeklerde dikkatli uygulama yapılmalıdır.
Bu blog yazısı Arş. Gör. Ceren Nur GİRAY BEKTAŞ
tarafından onaylanmıştır
Kaynaklar:
Benedetti, B., Freccero, F., Piscopiello, M., Felici, M., Mannini, A., Zappaterra, M., … & Padalino, B. (2024). Effects of chiropractic manipulations on behavioral and physiological parameters in healthy horses: A preliminary investigation. Journal of Veterinary Behavior, 76, 25-33.
Haq, A. U., Shah, O., Hussain, S. A., Beigh, S. A., & Yatoo, M. I. (2017). A mini review on chiropractic medicine and its application in veterinay medicine. Pharma Innov, 6, 471-473.
Taylor, L. L., & Romano, L. (1999). Veterinary chiropractic. The Canadian Veterinary Journal, 40(10), 732.
Wagner, F. C., Hesse, F., Wehrle, J., & Mülling, C. K. (2024). Chiropractic Treatment of Dairy Cows. Veterinary Sciences, 11(11), 570.
Görseller:
Chiropractic Adjustment for Animals
VETEXPLAIN 
Yorum bırakın