Dipylidiasis, Dipylidium caninum sestodunun neden olduğu paraziter bir hastalıktır. . Halk arasında “Pire tenyası“, “salatalık tenyası” ve “çift gözenekli tenya” gibi birçok yaygın adı vardır. Ara konakları bitler ve pireler kesin konakları carnivorlar ve bazen insanlardır. Bu parazitin bulaşması enfekte omurgasız bir ara konağın (pire veya bit) kesin konaklar  (carnivorlar ve bazen insanlar) tarafından  yutulması ile gerçekleşir.Köpekler ve kediler de enfeksiyon genellikle asemptomatiktir.

Dipylidiasis Nedir ?

Dipylidium caninum sestodunun neden olduğu bir hastalıktır. Bu parazitin bulaşması enfekte omurgasız bir ara konağın (pire veya bit) kesin konaklar tarafından (carnivorlar ve bazen insanlar) yutulması ile gerçekleşir. “Pire tenyası”, “salatalık tenyası” ve “çift gözenekli tenya” gibi birçok yaygın adı vardır. Hem etoburlar hem de insanlarda enfeksiyon asemptomatiktir, klinik işaretler veya semptomlar spesifik değildir ve sonuç olarak uygun tanı, tedavi ve önlemler zorlaşmaktadır.

Yaşam Döngüsü

D. caninum helminti, Cyclophyllidea takımına ve Dipylidiidae familyasına ait bir sestoddur. Bu parazitin biyolojik döngüsü heteroksendir. Ara konakları bit (Trichodectes canis) ve pireler (Ctenocephalides spp.) kesin konakları carnivorlar ve insanlardır.
1-Enfeksiyöz larval form, ara konakçının vücut boşluğunda gelişen bir sistiserkoide dönüşür.
2-Kesin konakçı, enfekte bir pire veya biti yutmasıyla enfekte olur. Memeli konakçının ince bağırsağında sistiserkoid larvalar skoleksleri ile bağırsak duvarına tutunur ve yetişkin gelişim sürecini başlatır.
3- 2-3 hafta içinde (patent öncesi dönem), yumurta taşıyan proglottidler strobilustan ayrılır ve dışkıya geçer.
4- Proglottidler parçalandığında, ara konakçıların larval evreleri yumurta kapsüllerini yutar ve döngü bu şekilde devam eder.

Diğer sestodlara benzer şekilde, D. caninum, birbirinden bağımsız segmentlerden (proglottidler) oluşan bir zincirden (strobilus) oluşur ve olgunlaşma zincir boyunca ilerler.

Epidemiyolojisi

Dipylidium caninum dünya çapında dağılmış olup tüm kıtalarda (Antarktika hariç) bulunur.  Bu parazitin geniş coğrafi dağılımı şaşırtıcı değildir, çünkü omurgasız ara konaklar dünyanın her yerinde bulunur ve pireler köpeklerin ve kedilerin en sık görülen ektoparazitidir. Kentsel alanlara kıyasla kırsal bölgelerindeki daha yüksek yaygınlık, çevre koşullarıyla ve veteriner kliniklerine/hastanelerine olan uzaklığın fazla olması nedeniyle ektoparazit ve endoparazit uygulamalarının daha az kontrolüyle ilişkili olabilir.
Evcil hayvanlar veya ev dışındaki hayvanlarla temas enfeksiyon için bir risk faktörü olarak kabul edilir.
Toprakta veya gıdada proglottidlerin veya ovigeröz kapsüllerin varlığı ve diğer enfekte kişilerle veya arkadaş hayvanlarla birlikte yaşama, yalnızca dolaylı bir enfeksiyon riski oluşturur çünkü D. caninum’un yaşam döngüsü heteroksendir ve enfeksiyöz sistiserkoid larvalar yalnızca ara konakta bulunur.

Klinik Bulgular

Köpekler ve kedilerdeki enfeksiyon genellikle asemptomatiktir, dışkıda proglottidler bile görülebilir. Proglottidler anal kıvrımlardan zorla geçerken perineal bölgenin yangsına neden olabilir. Açıklanan diğer klinik belirtiler arasında ishal, anoreksiya, kilo kaybı, donukluk ve zayıf tüy örtüsü bulunur. Dikkat çekici olan, genellikle diğer gastrointestinal parazitlerle birlikte görülen eş enfeksiyonların varlığı ve bu da klinik belirtilerin gerçek etiyolojisinin anlaşılmasını engelleyebilir.

Tanı

Geleneksel tanı, dışkıdaki parazitlerin makroskobik ve mikroskobik gözlemlenmesine olanak tanıyan teknikler olan koprolojik yöntemlere dayanır (dışkı yayma, flotasyon ve sedimantasyon gibi metotlar).Nihai amaç, dışkı örneğinde bulunan parazitik elementleri mikroskop altında gözlemlenecek şekilde yoğunlaştırmak..
Tanıyı destekleyecek D. caninum’un tipik özellikleri arasında, her bir lateral kenarın ortasında iki üreme organı seti ve çift genital gözeneklerin varlığı.
D. caninum’un neden olduğu semptomlara benzer semptomlara neden olan ve makroskobik görünümü D. caninum proglottidlerine benzeyen bir başka parazit Enterobius vermicularis’tir (ip kurdu). Bu nedenle, farklı tedavi seçenekleri ve önleme önlemleri gerektiğinden, bu iki parazit arasında ayrım yapmak önemlidir.

Koruyucu Hekimlik ve Tek Sağlık

Evcil hayvanınız düzenli ektoparazit uygulamalarının yapılması gerekir. Tedaviye ek olarak, öneriler arasında hayvanın dinlenme alanlarının düzenli olarak temizlenmesi ve vakumlanması, bakım araçlarının uygun şekilde temizlenmesi gerekir.
Diğer önleyici tedbirler arasında, herhangi bir enfeksiyonu tespit etmek için yılda bir veya iki kez yapılan koprolojik muayeneler ve düzenli olarak antiparaziter uygulamaların yapılması gerekir.
Brezilya’da yapılan bir çalışmada, D. caninum bir süpermarketten alınan bir sebzede bulunmuştur. Toprakta veya gıdada bulunan D. caninum yumurtaları parazitin enfeksiyöz formu olmasada, bu tür örneklerde tespit edilmeleri insan veya hayvan dışkı kontaminasyonunu ortaya çıkarır ve bir kez daha iyi hijyen uygulamalarının, özellikle de gıda hazırlama ve tüketimi sırasında önemini vurgulamaktadır. Hem tıp hem de veterinerlik topluluğu, zoonotik hastalıklar ve bunların önlenmesi konusunda farkındalığı artırmak ve hijyen ve sanitasyon önlemleri konusunda eğitim öncelikli olmalıdır.

Bu blog yazısı Prof. Dr. Ahmet DENİZ tarafından onaylanmıştır.

Kaynakça

A, Doğanay M, Özdarendeli A, Düzlü Ö, Yıldırım A. Overview of Zoonotic Diseases in Turkey: The One Health Concept and Future Threats. Turkiye Parazitol Derg 2018; 42:39-80. 02.04.2025 https://turkiyeparazitolderg.org/pdf/c1dc3a38-51db-436b-af33-1bc7522029b3/articles/tpd.2018.5701/TPD-42-39-En.pdf

BMC. ‘’Parasites & Vectors’’ 02.04.2025
https://parasitesandvectors.biomedcentral.com/counter/pdf/10.1186/s13071-022-05243-5.pdf

Barılı Ö, Tuygun T, Gençay Topçu EB, Umur Ş. The Parasites of Cats in Türkiye. Turkiye Parazitol Derg 2023 02.04.2025
https://turkiyeparazitolderg.org/articles/doi/tpd.galenos.2023.85698

Güralp N, 1981. Helmintoloji, Ank. Üni. Vet. Fak. Yay No: 368 Ders Kitabı: 266, İkinci baskı, Ank Üni Basımevi, Ankara.

Toparlak M, Tüzer E. 2012. Veteriner Helmintoloji, İstanbul Üniversitesi Veteriner Fakültesi, 2012

https://www.cdc.gov/dpdx/dipylidium/index.html