Evcil hayvanlarımızın sağlığı, genetik yapılarına da bağlıdır.Bu yapının önemli parçalarından biri de MDR1 adı verilen bir gendir. Peki bu gen ne işe yarar, neden önemlidir?

MDR1 Genine Genel Bakış

MDR1 (Multi-Drug Resistance / Çoklu İlaç Direnci 1) geni aynı zamanda ABCB1 adıyla da bilinir. Bu gen, vücutta doğal olarak bulunan ve bazı ilaçların beyinden dışarı taşınması ve vücuttan atılmasından sorumlu olan P-glikoproteinini kodlar.

P-glikoprotein Ne İşe Yarar?

P-glikoprotein, bazı maddelerin vücut içinde doğru yerlerde kalmasını sağlayan doğal bir koruma sistemidir. Özellikle sinir sistemi gibi hassas bölgeleri çevresel etkilerden korur. Bu taşıyıcı protein; bağırsaklar, karaciğer, böbrekler ve beyin gibi pek çok önemli bölgede görev yapar.

MDR1 Geninde Bazı Irklarda Mutasyon Olabilir

MDR1 mutasyonu; P-glikoproteinin kodununu değiştirerek ivermektin gibi belirli ilaçların uygulanmasından sonra ilaçların beyinde kalıp toksik düzeylere kadar birikerek nörotoksisite oluşturmasına neden olur.İvermektine duyarlı köpeklerde en yaygın görülen mutasyon 4 nükleotitlik bir delesyon mutasyonudur.

İvermektin Toksisitesi Nedir?

İvermektin toksisitesi, genellikle ilacın kan-beyin bariyerini geçecek kadar yüksek konsantrasyonda alınmasıyla ortaya çıkar. MDR1 gen mutasyonu bulunan köpeklerde ise, normal terapötik dozlarda bile nörotoksisite görülebilir.İlaç merkezi sinir sistemini etkilediğinden belirtiler nörolojiktir.Akut semptomlar 4-12 saat içinde ortaya çıkabilirken hafif semptomlar 2 veya 3 gün içinde ortaya çıkabilir.

Akut Klinik Belirtiler:
Ataksi (denge bozukluğu) letarji(uyuşukluk), miyozis (göz bebeğinde küçülme), tremor (titreme), hipersalivasyon (salyanın aşırı artışı),pupillar refleks kaybı ,midriyazis (göz bebeğinde büyüme), körlük, bradikardi, bradipne, kasılmalar, nöbetler, koma, ölüm.

Kronik Klinik Belirtiler:
Halsizlik, uyuşukluk, davranış değişiklikleri, iştah azalması, kilo kaybı, nörolojik defisitler (sinir sistemi işlev kayıpları), görme bozuklukları, motor koordinasyon bozukluğu.

Hangi Irklar Daha Sık Etkilenir?

MDR1 gen mutasyonları her köpekte görülebilirken, bazı ırklarda daha yaygın olabilir. 

Örneğin:

• Collie’ler
• Uzun tüylü tazılar
• Avustralya Çoban Köpeği 

Korunma ve Önlem

Bazı durumlarda iyileşme için birkaç hafta hastanede yatış ve destek gerekir. İyileşen köpeklerde uzun vadeli etki görülmez.

İvermektin içeren herhangi bir ürünü bir köpeğe vermeden önce bir veteriner hekime danışılmalıdır.

6 haftalıktan küçük yavrularda ivermektin kullanılmamalıdır.

İvermektin duyarlılığı olduğu düşünülen köpeklerde genetik testlerden yararlanılmalıdır.Bu testler genellikle kan örneği ya da yanak içinden alınan sürüntüyle gerçekleştirilir.Testi bir kere yaptırmak yeterlidir; sonuçlar köpeğinizin genetik yapısı hakkında size net bir fikir verir.

Bu Blog Yazısı Veteriner Hekim Özge Şebnem ÇILDIR Tarafından Onaylanmıştır

Kaynakça

1. Animal Genetics. (t.y.). Multi-Drug Resistance (MDR1) – Animal Genetics. https://animalgenetics.com/dog-tests/canine-disorder-tests/42-mdr1/
2. Australian Shepherd Health & Genetics Institute. (2013, Mart). MDR1 FAQs. https://www.ashgi.org/home-page/genetics-info/faq/mdr1-faqs
3. Avcı, B., & Yıldız, K. (2023). Köpek ve kedide parazit hastalıklarının tedavisinde makrosiklik laktonlar. Veteriner Farmakoloji ve Toksikoloji Derneği Bülteni, 14(2), 88–97. https://doi.org/10.38137/vftd.1283923
4. Boldan, M. (2023, Nisan 3). MDR1 Gene in Dogs. PetMD. https://www.petmd.com/dog/care/mdr1-gene-dogs
5. Coşkun, D., & Yazar, E. (2020, Mayıs). İvermektinin antiparaziter dışı etkileri. EUROASIA SUMMIT Congress on Scientific Researches and Recent Trends-6, Bakü Avrasya Üniversitesi, Azerbaycan.
6. Dockweiler, J., & Cohen, A. (t.y.). Drug Sensitivity (MDR1). Cornell Richard P. Riney Canine Health Center. https://www.vet.cornell.edu/departments/riney-canine-health-center/canine-health-information/drug-sensitivity-mdr1
7. Dowling, P. (2006). Pharmacogenetics: It’s not just about ivermectin in collies. Canadian Veterinary Journal, 47(12), 1165–1168.
8. Forsythe, L. R., & Gollakner, R. (t.y.). Ivermectin for Dogs and Cats. VCA Animal Hospitals. https://vcahospitals.com/know-your-pet/ivermectin
9. Geyer, J., Döring, B., Godoy, J. R., Leidolf, R., Petzinger, E., & Moritz, A. (2011). Treatment of MDR1 mutant dogs with macrocyclic lactones. Current Pharmaceutical Biotechnology, 13(6), 969–986. https://www.researchgate.net/publication/51757212_Treatment_of_MDR1_Mutant_Dogs_with_Macrocyclic_Lactones
10. Gribbles Veterinary Pathology. (t.y.). Multidrug Resistance Gene (MDR1) Test. https://www.gribblesvets.com.au/veterinarians/our-tests/companion-animals/tests-by-dept/molecular/multidrug-resistance-gene-mdr1-test/
11. Huston, L. (t.y.). Ivermectin for Dogs: Comprehensive Guide to Uses and Safety. The Spruce Pets. https://www.thesprucepets.com/is-ivermectin-safe-dogs-and-cats-3384698
12. https://greatspiritaussies.com/Breed_Health_Tests.php
13. https://www.imprimedicine.com/multidrug-sensitivity
14. İvermektin. (2024, 22 Aralık). Vikipedi. https://tr.wikipedia.org/wiki/%C4%B0vermektin
15. Journal of Veterinary Internal Medicine. (2003). Ivermectin toxicosis in dogs. Wiley Online Library. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/pdf/10.1111/j.1939-1676.2003.tb02461.x
16. KuKanich, B., & Wiese, A. (2015). Opioids. In K. Grimm, L. Lamont, W. Tranquilli, S. Greene, & S. Robertson (Eds.), Veterinary anesthesia and analgesia (5th ed., p. 221). John Wiley & Sons.
17. Kurtdede, A. (1990). Köpeklerde deneysel ivermectin toksikasyonu. Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi, 37(03). https://doi.org/10.1501/Vetfak_0000001327
18. Reau, L. (2008). Site content and Great Spirit Australian Shepherds.
19. Truman Animal Clinic. (2018, May 21). Ivermectin toxicity in dogs. Truman Animal Clinic. https://trumananimalclinic.com/2018/05/21/ivermectin-toxicity-in-dogs/
20. Yıldırım, M. (2008, Temmuz-Ağustos). Makrolid grubu ilaçlardan ivermektin [PDF]. İstanbul Üniversitesi Veteriner Fakültesi. http://nek.istanbul.edu.tr/ekos/MAKALE/M6142.pdf