Dermatofitozis, keratinize dokuları hedef alan ve dermatofit grubundaki mantarların neden olduğu yüzeysel bir mantar enfeksiyonudur. En yaygın etkenlerden biri olan Microsporum canis, özellikle kedilerde görülürken, zoonotik özelliği nedeniyle insanlara da bulaşabilmektedir. Belirti göstermeyen hayvanlar bile taşıyıcı olabildiğinden tanı ve korunma önem arz etmektedir. 

Dermatofit mantarlar; Trichophyton, Microsporum ve Epidermophyton gibi cinslerden oluşur ve hem insan hem de hayvanlarda yüzeysel fungal enfeksiyonlara yol açarlar. Zoonotik dermatofitler arasında yer alan Microsporum canis, esas olarak evcil hayvanları enfekte eder fakat insanlara da bulaşarak halk sağlığı açısından risk oluşturur. Kedi ve köpekler M. canis’in önemli rezervuarlarıdır. Yapılan çalışmalar sağlıklı kedilerin %10-30’unun, sağlıklı köpeklerin ise %10-20’sinin M. canis taşıyıcısı olduğunu ortaya koymuştur.

Bulaşma

Microsporum canis, keratinize dokulara (kıl, tırnak, stratum korneum) ilgi gösterir. Dermatofitlerin hastalık oluşturabilmeleri için cildin üst katmanıyla (stratum korneum) temas etmeleri gerekir. Enfekte ya da taşıyıcı hayvanla direkt veya kontamine yüzeylerle indirekt temas sonucu cilt yüzeyine tutunan mantar sporları uygun koşullar altında açılır ve cilt yüzeyine penetre olur. Ciltte bulunan mikro-travmalar (çizik, çatlak, yara) bu süreci hızlandırır. Kedilerde çoğu zaman klinik belirti gözlenmez, bu da onları asemptomatik taşıyıcılar haline getirir. Yapılan çalışmalar sağlıklı kedilerin %10-30’unun, sağlıklı köpeklerin ise %10-20’sinin Microsporum canis taşıyıcısı olduğunu ortaya koymuştur. Bu da enfeksiyonun yayılmasında asemptomatik hayvanların rolünü açıkça göstermektedir.

Patogenez

Ciltte ve kıl foliküllerinde filizlenen mantar hifaları burada keratinaz, lipaz ve proteaz gibi enzimlerle keratini parçalayarak çoğalır. Bu süreci takiben epitel hücrelerinde lokal hasarlar oluşur. Parçalanan keratin ile mantarın üreyebilmesi için gereken aminoasitler ortaya çıkar. Bu sürece karşı konak bağışıklığı devreye girse de çoğu vakada bağışıklık yanıtı zayıftır ya da gecikir. 

En sık görülen klinik belirtiler; 

• Kaşıntı
• Kızarıklık
• Kıl dökülmeleri
• Kepeklenme
• Kabuklanma
• Hiperpigmentasyon
• Kıl foliküllerinde tıkanıklık
• Anormal tırnak uzaması

Kaşımayla beraber ciltte oluşan travmalar sonrası bakterilerin de etkisiyle purulent (irinli) dermatit ve ülseratif eozinofilik lezyonlar oluşabilir. 

Kedilerde lezyonlar genelde kulak, yüz bölgesi ve tırnak çevresi bölgede görülürken köpeklerde yüz bölgesi, gövde ve ön ekstremitelerde rastlanılır.

Tanı

Kesin teşhis laboratuvar muayenesi ile mümkündür. 

• Lezyonlu bölgelerin çevresinden alınan deri kazıntıları ve kıllar KOH ile muamele edilip mikroskop altında incelenebilir,
• Deri kazıntıları ve kılların uygun agar’a ekimi yapılarak buradaki üremeler incelenebilir,

A) Microsporum canis’in Sabouraud dekstroz agarda makroskobik görünümü B) M. canis’in mikroskobik görünümü

• PCR bir spesifik tanı yöntemidir ve tür teşhisi için kullanılabilir. 
• Microsporum türleri %50-60 oranında Wood Lambası ile muayenede pozitif sonuç verir. 

Tedavi

Sistemik ve topikal uygulanan antifungaller tercih edilir fakat hastalığın yayılımına ve diğer patojenlerin de bölgede varlığına göre tedavi değişiklik gösterir.

Bu blog yazısı Veteriner Hekim Ahmet YAVUZ tarafından onaylanmıştır.

Kaynakça

Chupia, V., Pusoonthornthum, R., Wananukul, S., & Techangamsuwan, S. (2022). Prevalence of Microsporum canis from pet cats in small animal hospitals, Chiang Mai, Thailand. Veterinary Sciences, 9(1), 21. https://doi.org/10.3390/vetsci9010021 Erişim Tarihi: 18.07.2025

DeBoer, D. J., & Moriello, K. A. (1994). Development of an experimental model of Microsporum canis infection in cats. Veterinary Microbiology, 42(3–4), 289–295. https://doi.org/10.1016/0378-1135(94)90060-4 Erişim Tarihi: 18.07.2025

Erman, O. R., Aydın, L., Düşen, S., Şen, S., & Yeşilbağ, K. (1999). Zoonotic Microsporum canis infection. Turkish Journal of Veterinary and Animal Sciences, 23, 293–296. https://www.researchgate.net/publication/315070565_Zonotic_Microsporum_canis_Infection Erişim Tarihi: 18.07.2025

Hernandez-Bures, A., Pieper, J. B., Bidot, W. A., O’Dell, M., Sander, W. E., & Maddox, C. W. (2021). [Görsel kaynağı] Survey of dermatophytes in stray dogs and cats with and without skin lesions in Puerto Rico and confirmed with MALDI-TOF MS. PLOS ONE, 16(9), e0257514. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0257514 Erişim Tarihi: 18.07.2025