Köpekler, diğer canlılarla hızla bağ kurabilen son derece sosyal hayvanlardır. Çoğu köpek zamanla evdeki yalnızlık ortamına uyum sağlayabilirken, bazıları bu duruma karşı hassas hale gelir ya da uyum gösteremez.

Köpek sahiplerinin en sık karşılaştığı sorunlardan biri, eve döndüklerinde onları büyük bir sevinçle karşılayan dostlarının yanında parçalanmış eşyalar veya evin farklı köşelerinde bırakılmış dışkı ve idrar bulmalarıdır. Yalnız kaldıklarında bazı köpekler uzun süre havlayabilir ya da uluyabilir, eşyaları çiğneyebilir, evde kazma davranışları gösterebilir veya kaçmaya çalışabilirler. Bu davranışlar ilk bakışta itaatsizlik ya da eğitim eksikliği gibi görünse de aslında ayrılık anksiyetesinin (kaygısının) bir sonucu olabilir.

Köpeklerde Ayrılık Anksiyetesinin Belirtileri Nelerdir?

Köpekler stresi farklı şekillerde ve düzeylerde gösterebilir. Bu nedenle ayrılık anksiyetesinin tek bir belirtisi yoktur. Ancak köpeğiniz birden fazla belirtiyi düzenli olarak sergiliyorsa ayrılık kaygısı yaşıyor olabilir.

En sık görülen fizyolojik ve davranışsal belirtiler:

• Aşırı huzursuzluk
• Titreme
• Sürekli havlama, uluma veya sızlanma
• Kaçma ve yıkıcı davranışlar
  • Kapı, pencere gibi çıkış noktalarını tırmalama, kazma, kemirme
  • Taşıma kafesinden veya pencereden atlamaya çalışma
  • Eşyaları (özellikle sahibinin yakın temas ettiği nesneleri) kemirme
• Midriyazis (göz bebeklerinin büyümesi)
• Emesis (kusma)
• Diyare (ishal)
• Tuvalet eğitimi olmasına rağmen ev içinde idrar veya dışkı yapma
• Koprofaji (dışkı yeme)
• Hipersalivasyon (aşırı salya salgılama)
• Nefes nefese kalma
• İştah azalması

Ayrılık Anksiyetesinin Davranışsal Farklılıkları

Ayrılık kaygısının belirtileri, gündelik yaşamda görülen bazı davranışlarla karışabilir. Örneğin, uzun süre yalnız bırakılan bir köpek eğitimli olsa bile tuvaletini tutamayabilir ve eve dışkılayabilir. Böyle bir durumda cezalandırıldığında dışkısını saklama içgüdüsüyle yiyebilir veya bazı sağlık sorunları nedeniyle de bu davranışı gösterebilir. Ayrıca dışarıdan gelen bir ses ya da yabancı bir kişi de havlamayı tetikleyebilir.

Her köpek, sahibine duygusal olarak bağlıdır. Ancak ayrılık kaygısı yaşayan köpekler genellikle sahiplerine karşı aşırı bağlanma belirtileri gösterir.

Bu durumu diğer davranışlardan ayıran en önemli fark, belirtilerin yalnızca köpeğin sahibi evde yokken ve ayrılık öncesi ya da sonrası kısa sürede ortaya çıkmasıdır. Yani davranışlar doğrudan yalnızlıkla ilişkilidir ve çevresel faktörlerden bağımsızdır.

Ayrılık anksiyetesi yaşayan köpekler, sahiplerini çok daha heyecanlı bir şekilde karşılar. Beş dakikalık bir ayrılığın ardından bile, sanki aylarca görüşmemiş gibi yoğun sevgi gösterileri sergileyebilir ve odadan odaya takip edebilirler. Bu durum köpek sahiplerine mutluluk verse de altında ciddi bir kaygı sorunu olabileceği göz önünde bulundurulmalıdır.

Köpeklerde Ayrılık Anksiyetesine Zemin Hazırlayan Faktörler

Ayrılık anksiyetesinin kesin nedeni bilinmemektedir. Ancak aşağıdaki durumlar bu sorunu tetikleyebilir:

• Travmatik deneyimler: Barınaktan sahiplenilen ya da terk edilmiş köpeklerde daha yaygındır.
  
  
• Günlük rutindeki ani değişiklikler: Taşınma, iş değişikliği, aile bireylerinin evden ayrılması gibi durumlar kaygıya yol açabilir.
  
  
• Aşırı bağlanma: Sahibiyle çok fazla vakit geçiren köpeklerde aniden yalnız kalmak ciddi strese yol açabilir.
  
  
• Günlük egzersiz eksikliği: Köpekler enerjik canlılardır ve düzenli fiziksel aktiviteye ihtiyaç duyarlar. Egzersiz eksikliği huzursuzluk ve kaygıyı artırarak yalnız kaldıklarında havlama, eşyaları parçalama gibi davranışlara yol açabilir.

Araştırmalar, erkek köpeklerde ayrılık kaygısının dişilere kıyasla daha sık görüldüğünü göstermektedir.

Köpeklerde Ayrılık Kaygısı Tedavileri

Egzersiz ve Sosyalleşme
Doğru sosyalleşme, köpeklere özgüven kazandırır ve yalnız kalma durumunu daha kolay tolere etmelerini sağlar. Bu nedenle sahiplerin, yavru döneminden itibaren sosyalleşme fırsatlarını değerlendirmesi önemlidir. Ayrıca yeterli fiziksel ve zihinsel egzersiz, enerjinin sağlıklı şekilde atılmasına ve stresin azalmasına yardımcı olur.

Oyuncaklar ve Güvenli Alan
Köpeğin yalnız kaldığı durumlarda keyif alacağı oyuncaklar ve rahat bir yatak/kulübe sağlamak önemlidir.

Sandık (Kafes) Eğitimi
Bu eğitim, köpeğe güvenli ve huzurlu bir alan oluşturarak ayrılık kaygısının azalmasına yardımcı olur. Sandık, köpeğin kendini güvende hissettiği kişisel bir sığınak haline gelir. Ancak eğitim süreci kademeli olmalı, sandık hiçbir zaman ceza aracı olarak kullanılmamalıdır.

Duyarsızlaştırma ve Karşı Koşullandırma
Sistematik duyarsızlaştırma ve karşı koşullandırma köpeklerde ayrılık kaygısının tedavisinde etkili bir tekniktir. Bu yöntem, köpeğin ayrılıkla ilgili olumsuz duygularını azaltmayı ve yalnız kalmayı daha olumlu hale getirmeyi hedefler.

• Köpek,başlangıçta kaygı yaratmayacak şekilde çok kısa süreliğine yalnız bırakılır. Bu sürenin sonunda, sahibi geri dönüp köpeği ödüllendirir.
• Köpeğin kaygısız kaldığı süreler tekrar tekrar uygulanarak yavaşça uzatılır.
• Amaç, köpeğin yalnız kalma süresini kaygı ve sorunlu davranış oluşmadan kademeli olarak artırmaktır.

Bunun dışında, köpeklerde ayrılık anksiyetesi tedavisinde duyarsızlaştırma (desensitizasyon) amacıyla; hayvanın kaygı tepkisini tetikleyen hazırlık davranışlarının (örneğin mont giyme, anahtarı eline alma, ayakkabıyı giyme, kapı önünde bekleme gibi) gerçek ayrılık durumlarıyla ilişkilendirilmeden tekrarlanması önerilir. Bu uygulama, köpeğin bu uyarıcılara karşı duyarlılığını azaltarak, ayrılık öncesi belirtilen stres tepkilerini hafifletmeyi hedefler.

Feromon Kullanımı
Feromonlar ayrılık kaygısında destekleyici olabilir, ancak uzun dönem etkinliği kesin olarak kanıtlanmamıştır.

İlaçlar ve Doğal Takviyeler
Veteriner hekimin gerekli gördüğü şiddetli durumlarda farmakolojik tedavilerden yararlanılması, sorunlu davranışları azaltmaya yardımcı olur ve davranışsal müdahalelerin etkinliğini artırabilir.

Sonuç olarak, ayrılık kaygısı; köpeğinizin eşyaları parçalama ya da kendine zarar verme gibi davranışlar sergilemesine yol açabilecek, mutlaka ciddiye alınması gereken bir durumdur. 

Bu tepkiler köpeğinizin size karşı bir itaatsizliği, inatlaşması ya da eğitim eksikliğinin bir sonucu değil, yaşadığı yoğun stres ve endişeden kaynaklanır. Bu noktada sabır, sevgi ve doğru eğitim yöntemleriyle yaklaşmak; gerektiğinde de veteriner desteği almak dostunuzun kendini yeniden güvende hissetmesini ve huzurla yalnız kalabilmesini sağlayacaktır.

Bu blog yazısı Doç. Dr. Mustafa MAKAV tarafından doğrulanmıştır.

KAYNAKÇA

Elityavru. (2024, 17 Aralık). Köpeklerde ayrılık kaygısı: Nedenleri ve çözüm yolları. https://www.elityavru.com/kopeklerde-ayrilik-kaygisi-nedenleri-ve-cozum-yollari-2197

Petlebi. (t.y.). Köpeklerde ayrılık kaygısı: Belirtileri ve tedavi yöntemleri. https://www.petlebi.com/blog/kopeklerde-ayrilik-kaygisi-belirtileri-ve-tedavi-yontemleri

Hill’s Pet. (t.y.). Ayrılık kaygısı. Hill’s Pet. https://www.hillspet.com.tr/dog-care/behavior-appearance/dog-separation-anxiety

VCA Animal Hospitals. (t.y.). Separation anxiety in dogs. VCA Animal Hospitals. https://vcahospitals.com/know-your-pet/separation-anxiety-in-dogs

American Kennel Club. (t.y.). Separation anxiety in dogs: Signs, causes, and prevention. AKC. https://www.akc.org/expert-advice/training/dog-separation-anxiety/

Stewart, L., & others. (2020). Canine separation anxiety: strategies for treatment and management. Veterinary Clinics of North America: Small Animal Practice, 50(3), 547-566. https://doi.org/10.1016/j.cvsm.2020.02.005 (PMC7521022)