1-Kalbin Anatomisi ve Fizyolojisi

Kalp, göğüs boşluğunda 3. ile 7. costalar arasında yerleşmiş, kassel ve hayati öneme sahip bir organdır. Anatomik olarak dört odacıktan meydana gelir: sağ atrium, sağ ventrikül, sol atrium ve sol ventrikül. Bu odacıklar arasındaki işlevsel ayrım, kalbin sistemik ve pulmoner dolaşım üzerindeki görev dağılımını belirler. Sağ kalp, vena cavadan gelen kirli (oksijenden fakir) kanı toplar ve pulmoner arter aracılığıyla akciğerlere göndererek gaz değişiminin gerçekleşmesini sağlar. Sol kalp ise, akciğerlerden gelen oksijence zenginleştirilmiş kanı alır ve aort aracılığıyla tüm vücut dokularına pompalar. Bu çift devreli dolaşım sistemi sayesinde, organizmanın metabolik gereksinimlerine uygun olarak oksijen ve besin maddelerinin taşınması, aynı zamanda metabolik atıkların uzaklaştırılması sağlanır. Kalp, bu fonksiyonlarını düzenli sistol ve diastol evreleri arasında denge kurarak sürdürür ve böylece hemodinamik stabilitenin korunmasında temel rol oynar.

Şekil 1: Kalbin Anatomisi (König & Liebich, 2020)’den alınmıştır.

Kalpte bulunan kapakçıklar, kanın tek yönlü akışını sağlayarak geri akımı önleyen pasif mekanik bariyerlerdir. Bu kapakçıklar, atriyumlar ile ventriküller ve ventriküller ile büyük damarlar arasındaki basınç farklarına duyarlı olarak açılıp kapanır; böylece kardiyak siklus süresince kanın düzenli ve etkin biçimde yönlendirilmesini sağlar. Kalbin atım ritmi, sağ atrium duvarında yer alan sinoatriyal (SA) düğüm tarafından oluşturulan elektriksel uyarılarla başlar. Bu uyarılar, atriyoventriküler (AV) düğüm, His demeti ve Purkinje lifleri aracılığıyla iletilen elektriksel yük ventrikül kas hücrelerine iletilir. Kardiyak ileti sisteminin bu koordineli aktivitesi sonucunda atriyumlar ve ventriküller senkronize bir biçimde kasılır (sistol) ve gevşer (diyastol). Bu fizyolojik süreç, kalbin vücut dokularına yeterli düzeyde oksijen ve besin maddesi taşınmasını, aynı zamanda metabolik atıkların ve karbondioksitin uzaklaştırılmasını sağlar. Böylece kalp, homeostatik dengenin korunmasında merkezi bir rol üstlenir.

Şekil 2: Kapakçıkları, arterleri ve damarları gösteren kalp. Beyaz oklar kan akışının normal yönünü gösterir (https://tr.wikipedia.org/wiki/Kalp den alınmıştır)

2- Mitral Kapak Yetmezliği (Mitral regürjitasyon, MVI)

Mitral regürjitasyon, mitral kapağın yapısının bozulması nedeniyle sol ventrikülden sol atriyuma kan akışı sırasında kapaktan geri kaçış olması olarak tanımlanır. Mitral kapak bozulduğunda, sol ventrikülden çıkan kan aortaya yönlendirilemez ve bunun yerine sol atriyuma geçer. Buna bağlı olarak artan kan hacmi nedeniyle sol atriyumun adaptasyonu sağlanamaz ve korda tendineanın yırtılması mitral regürjitasyona yol açar. Ayrıca, pulmoner ödem ve sol taraflı konjestif kalp yetmezliği belirtileri ortaya çıkar. MVI’nin diğer önemli bulguları arasında sol ventrikül dolum basıncında artış, pulmoner hipertansiyon ve miyokardiyal disfonksiyon yer almaktadır. Bu hemodinamik değişiklikler, kalbin sistolü sırasında sol ventrikülden sol atriyuma geri kaçan kanın yarattığı türbülans nedeniyle stetoskopla duyulan sistolik üfürüm şeklinde kendini gösterir. Üfürüm, MVI’nin en belirgin klinik bulgularından biri olup hastalığın varlığını ve şiddetini değerlendirmede önemli bir oskültasyon aracı olduğu çeşitli yayınlarda bildirilmiştir (Bilgiçer & Seyidoglu, 2025).

Köpeklerde mitral kapak hastalığının teşhis ve tedavisine yönelik kılavuzlar, Amerikan Veterinerlik İç Hastalıkları Koleji Kardiyoloji Uzmanlık Konsensüs Paneli (ACVIM) tarafından 2009 yılında raporlanmıştır (Atkins, 2009). Ancak, yıllar içinde tanı, tıbbi, cerrahi ve diyet tedavisi önerilerine yönelik yeni stratejiler daha ayrıntılı hale getirilmiş ve güncellenmiştir (Tablo 1).

Tablo 1: Mitral Kapak Yetmezliği Sınıflandırması. (Bilgiçer & Seyidoglu, 2025).

3- Üfürüm?

Sistolik tıklamalar, kalp sesleri arasında S1 (Birincil Kalp Sesi) ile S2 (İkincil Kalp Sesi) arasındaki orta ya da geç sistolde ortaya çıkan, kısa ve orta-yüksek frekanslı tek bir tıklama sesi olarak tanımlanır. Bu ses genellikle mitral kapağın bir kısmının gecikmiş kapanması ya da gerilmesi sonucunda oluşur. Üfürümler en sık mitral ve bazen de triküspit odakta duyulabilir. Tıklamalar, çoğunlukla mitral kapak hastalıkları ve anormallikleriyle, özellikle de endokardiyoz ile ilişkilidir ve çoğu zaman mitral yetersizliğe bağlı gelişen sistolik üfürüme eşlik eder. Kalp atım hızının yüksek olduğu durumlarda sistolik tıklamalar ile gallop sesleri karıştırılabilir. Ancak stetoskop diyaframı kullanıldığında S1 ile S2 arasında en iyi şekilde duyulan, yüksek frekanslı, kısa ve keskin sesler olmaları sayesinde gallop seslerinden ayırt edilebilirler. Gallop sesleri daha düşük frekanslı, donuk ve uzun süreli iken, sistolik tıklamalar belirgin şekilde daha kısa ve keskin karakterdedir. Üfürüm sesleri hafif, orta, yüksek ve titreşimli olarak dört ana gruba derecelendirilmiştir (Tablo 2, McDonald ve ark., 2024). Üfürümlerin dereceleri MVI’nın prognozuyla ilişkilidir ve hastalığın tedavi sürecinde de takip edilmesi önemli bulgulardan biridir.

Tablo 2: Üfürüm seslerinin sınıflandırılması (McDonald ve ark., 2024)

4- Makine Öğrenimi ile Üfürüm Derecelendirmesi ve MMVD Evrelemesi

Yapılan bir çalışmada, köpeklerde kalp üfürümlerini tespit edip derecelendirebilen bir makine öğrenimi algoritması geliştirilmiş ve doğruluğu uzman bir kardiyoloğa kıyasla test edilmiştir (McDonald ve ark., 2024). Algoritmanın preklinik miksomatöz mitral kapak hastalığı (MMVD) evrelerini (B1 ve B2) ayırt etmede de faydalı bulunduğu raporlanmıştır. Yalnızca kalp sesi kayıtları kullanılarak eğitilen algoritma, farklı şiddetteki üfürümleri doğru şekilde tespit etmiş, özellikle orta ve yüksek şiddet ile konjenital kalp hastalıklarında yüksek hassasiyet göstermiştir. İnsanlarda geliştirilen algoritmanın köpeklere transfer öğrenme yöntemiyle uyarlanması performansı artırdığı saptanmıştır. 

Çalışmanın önemli sonuçları:

• Otomatik üfürüm tespitinin gözlemci içi ve gözlemciler arası değişkenliği azaltarak derecelendirmeyi standartlaştırabilir.
• Algoritmanın B1 ve B2 evrelerini ayırt etmedeki doğruluğu, sol apeksdeki üfürüm şiddetiyle uyumludur ve yalnızca ses kayıtları ile AUC değeri 0,861 olarak bulunmuştur. 
• Veri setinin sınırlı olması ve birinci basamak klinik ortamlarda test edilmemesi gibi sınırlamalara sahiptir.
• Gelecek çalışmalar için algoritmanın birinci basamak klinik ortamda prospektif değerlendirilmesine, biyobelirteçler ile birlikte karşılaştırmalı testlere ve ekokardiyografi sevk eşiklerinin belirlenmesine odaklanılması gerekmektedir.

Sonuç olarak, algoritma köpeklerde kalp üfürümlerinin erken tespitinde MMVD evrelemesinde yardımcı olarak oskültasyon becerisi gereksinimini azaltma ve kalp hastalıklarının yönetimini iyileştirme potansiyeline sahip olduğu bildirilmiştir.

Şekil 3: Yapay Zeka Destekli Üfürüm Derecesi Belirleme Sistemi Simülasyonu. Enes Bilgiçer tarafından yapay zeka ile yapılmıştır.

Bu blog yazısı Doç. Dr. Nilay SEYİDOĞLU tarafından doğrulanmıştır.

7. Uluslararası Genç Araştırmacı Öğrenciler Kongresi’nde Enes BİLGİÇER tarafından bu konu hakkında sözlü sunum yapılmıştır.

Kaynakça

1-König, H. E., & Liebich, H. G. (2020). Veterinary Anatomy of Domestic Mammals: Textbook and Colour Atlas (7th ed.). Thieme. Erişim Tarihi: 01.10.2025

2-Bilgiçer, E., & Seyidoglu, N. (2025). Heredity on the Cardiovascular System in Dogs: Mitral Valve Insufficiency and the King Charles Dog. International Journal of Veterinary and Animal Research, 8(2), 57–63. https://doi.org/10.5281/zenodo.17068626 Erişim Tarihi: 01.10.2025

3-Yapay zeka üretimi. (2025). Köpeklerde kalp üfürümü Erişim Tarihi: 01.10.2025

4-McDonald, A., Novo Matos, J., Silva, J., Partington, C., Lo, E. J. Y., Luis Fuentes, V., Barron, L., Watson, P., & Agarwal, A. (2024). A machine-learning algorithm to grade heart murmurs and stage preclinical myxomatous mitral valve disease in dogs. Journal of Veterinary Internal Medicine, 38(6), 2994–3004. https://doi.org/10.1111/jvim.17224. Erişim Tarihi: 01.10.2025

5- Atkins C, Bonagura J, Ettinger S, Fox P, Gordon S, Häggström J, Hamlin R, Keene R, Fuentes VL, Stepien R. 2009. Guidelines for the diagnosis and treatment of canine chronic valvular heart disease. Journal of veterinary internal medicine, 23: 1142-1150. Erişim Tarihi: 01.10.2025

6- Yapay zeka üretimi (2025). Yapay Zeka Destekli Üfürüm Derecesi Belirleme Sistemi Simülasyonu Erişim Tarihi: 01.10.2025